ни́щий

1. сущ. жабра́к, -ка м.; убо́гі, -гага м., ста́рац, -рца м.;

2. прил. (убогий) убо́гі; (бедный) бе́дны; (нищенский) жабра́чы, жабра́цкі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Нішчэ́та ’бесталкоўшчына, пустэча (пра чалавека)’ (ТС), параўн. польск. дыял. niszezota ’знішчальнік, марнатравец’, niszezotny ’убогі, бедны’. Гл. нішчыць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

убо́га,

1. Прысл. да убогі (у 1, 3 знач.).

2. безас. у знач. вык. Бедна. [Марына:] — Просім да стала, Хоць на стале ў нас убога. Колас.

3. безас. у знач. вык. Без раскошы і ўпрыгожанняў; проста. У пакоі было ўбога і няўтульна. С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

си́рый уст.

1. (ставший сиротой) асіраце́лы;

2. перен. (сиротливый) сіратлі́вы; (несчастный) няшча́сны; (убогий) убо́гі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

убо́гасць ж.

1. убо́гость; бе́дность;

2. убо́гость; мизе́рность; ску́дность, ску́дость, бе́дность;

3. убо́гость;

4. убо́гость, ничто́жность;

1-4 см. убо́гі 1-4

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мелкотра́вчатый

1. (о ткани) уст. дробнамярэ́жысты; дробнаквяці́сты;

2. перен. дро́бны, дро́бненькі; (незначительный) нязна́чны; (плохонький) дрэ́нненькі; (ничтожный) нікчэ́мны; (мизерный) мізэ́рны, убо́гі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

убо́га нареч.

1. убо́го, ни́щенски; бе́дно;

2. убо́го, ни́щенски, ми́зерно; ску́дно, бе́дно;

3. убо́го, жа́лко;

4. убо́го, ничто́жно;

1-4 см. убо́гі 1-4

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Субо́жны ’той, хто мае Бога ў сэрцы’ (Нас.), сюды ж субо́жніна ’міласціна’ (Стан.); субо́жыцца ’злітавацца, пашкадаваць, пабаяўшыся Бога’ (лаг., Гіл.). З су- і ‑божны < бог. Параўн. набо́жны. Фармальны адпаведнік таксама ў в.-луж. subožny ’жарэбная (кабыла)’, ад su‑ і *božьnъ‑jь; апошняе ў значэнні ’шчаслівы, блаславёны’; гл. Шустар-Шэўц, 1374. Не выключала другаснае ўтварэнне ад субо́жыцца ’збяднець, стаць убогім’ (Варл.), субо́жывацца ’бяднець, прыкідвацца бедняком’ (Нас.) — ад убогі, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

жа́лкий

1. (достойный жалости) ва́рты жа́лю; (вызывающий жалость) жа́ласны; (несчастный) няшча́сны; (беспомощный) бездапамо́жны;

жа́лок тот, в ком со́весть нечиста́ ва́рты жа́лю той, у каго́ нячы́стае сумле́нне;

2. (ничтожный, убогий) мізэ́рны, убо́гі; (с оттенком презрения) нікчэ́мны, няшча́сны;

како́е жа́лкое зре́лище! яко́е ўбо́гае (нікчэ́мнае) відо́вішча!;

жа́лкий трус нікчэ́мны баязлі́вец;

жа́лкая роль нікчэ́мная ро́ля;

име́ть жа́лкий вид мець мізэ́рны (убо́гі) вы́гляд;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Лы́ткаць ’хадзіць з хаты ў хату’ (Ян.), паўд.-усх. лыта́ць ’дарэмна бегаць’. Генетычна звязана з рус. лыта́ть і лы́тать ’гультаяваць’, ’бадзяцца’, ’хавацца, уцякаць’, з балг. лу́там се ’бадзяюся’, серб.-харв. лу́тати, макед. лута ’тс’. Прасл. lutati/lytati/lunjati < і.-е. *(s)leu̯t‑/*(s)lou̯t‑/*(s)lut‑ (лат. lutêt, lutinât ’балаваць’, новав.-ням. liederlich ’распуснік’, Lotter ’гультай’, ст.-англ. lýðre ’убогі’, ст.-грэч. λεύτων ’запаволена’ (Бернекер, 748; Фасмер, 2, 542; Скок, 2, 332–333; Бязлай, 2, 157; БЕР, 3, 526).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)