курко́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да курка. Курковая спружына. // З курком. Курковая стрэльба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узвадны́, ‑ая, ‑ое.
Спец. Які мае адносіны да узвода 2 (у 2 знач.). Узвадная спружына.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Транжы́нка ’прыколка для валасоў’ (Сцяшк.). Няясна. Магчыма, ад спружы́нка < спружына, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пружы́на ’спружына’ (Скарбы), ’прыстасаванне для лоўлі дзікіх качак і звяроў’ (ТС). Рус., укр. пружи́на, польск. sprężyna, prężyna ’спружына’, в.-луж. pružina, н.-луж. pšužyna ’дзяржанне лука’, чэш. pružina ’прут’, славен. próžina ’спружына’, серб.-харв. пру̏жина ’будан (з галінак)’, балг. пръжи́на ’шост для ўмацавання снапоў на возе’. Прасл. *prǫžina (Трубачоў, Этимология–1963, 20), якое, паводле БЕР (5, 821–822), ад прасл. *prǫgъ (гл. пруг) з павелічальным суф. ‑ina. Інакш Махэк₂ (488): славянскае слова лічыць дэрыватам з суф. ‑ina ад прыметніка pružný, якое ад прасл. *pružiti, звязанага з прасл. *prǫgъ, *prǫga (гл. пруга). Гл. яшчэ Фасмер, 3, 389. Сюды ж пружы́нка ’ручны рыхліцель’, ’спружыноўка’ (Мат. Маг.). Гл. спружына.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пасла́біцца, ‑біцца; зак.
Зрабіцца больш слабым. Спружына паслабілася. □ Але ж метафарычнасць, насычанасць вершаў Максіма Танка тропамі к канцу 30‑х гадоў.. некалькі паслабілася, набыўшы разумныя граніцы. Бугаёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спіра́ль, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.
1. Незамкнутая крывая лінія, якая ўтварае шэраг абаротаў вакол пункта на плоскасці або вакол восі.
2. Дрот, спружына або іншы прадмет, звітыя, скручаныя па такой лініі.
С. для праса.
|| памянш. спіра́лька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек, ж. (да 2 знач.).
|| прым. спіра́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Райсоры фальк. ’рысора’ (Ант.: Як я ехаў да яе, — // Брычка на райсорах). Дыялектная трансфармацыя франц. ressort ’спружына, рысора’, магчыма, праз рус. рессо́ры ’тс’, дзе ‑йс‑ на месцы ‑сс‑. Гл. Фасмер, 3, 474.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валасо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м.
1. гл. волас.
2. Тонкая металічная ніць, спружына, дроцік у якім-н. механізме.
3. Тое, што і варсінка (у 2 знач.; спец.).
◊
На валаску (вісець) (разм.) — знаходзіцца ў вельмі ненадзейным, небяспечным становішчы.
Жыццё хворага на валаску.
На валасок (валаску) ад чаго — вельмі блізка (ад якога-н. няшчасця).
Быць на валасок ад смерці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тугі́, -а́я, -о́е.
1. Моцна нацягнуты.
Тугая струна.
2. Да адказу напханы чым-н.; пругкі, ядраны.
Т. мяшок.
Т. качан капусты.
3. Які цяжка сціскаецца або расцягваецца.
Тугая спружына.
4. перан. Які адчувае цяжкасці ў вырашэнні, выкананні чаго-н., з цяжкасцямі ўспрымае, засвойвае што-н. (разм.).
Т. на мову.
Яму туга (прысл.) давалася работа.
◊
Ту́гі на вуха (разм.) — які дрэнна чуе, глухаваты.
|| наз. ту́гасць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)