жо́рсткі, -ая, -ае.
1. Крайне суровы, бязлітасны, неміласэрны.
Ж. чалавек.
Жорсткая расправа.
2. Вельмі моцны па сіле праяўлення, які пераўзыходзіць звычайную меру, ступень.
Жорсткая барацьба.
Жорсткія баі.
3. перан. Строгі, такі, які не дапускае выключэнняў.
Ж. рэжым.
Жорсткія ўмовы.
4. Пра ваду, якая ўтрымлівае шмат кальцыевых і магніевых солей.
|| наз. жо́рсткасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ху́ткі
1. ско́рый; бы́стрый;
х. бег — бы́стрый бег;
2. бы́стрый;
х. рост прамысло́васці — бы́стрый рост промы́шленности;
3. (по времени) ско́рый;
х. прые́зд — ско́рый прие́зд;
○ ~кая дапамо́га — ско́рая по́мощь;
◊ у ~кім ча́се — в ско́ром вре́мени;
~кая распра́ва — коро́ткая распра́ва
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
фізі́чны в разн. знач. физи́ческий;
~ныя зако́ны — физи́ческие зако́ны;
~ная лабарато́рыя — физи́ческая лаборато́рия;
~ная хі́мія — физи́ческая хи́мия;
~ная культу́ра — физи́ческая культу́ра;
~ныя ўласці́васці цел — физи́ческие сво́йства тел;
~ная пра́ца — физи́ческий труд;
~ная геагра́фія — физи́ческая геогра́фия;
~ная распра́ва — физи́ческая распра́ва;
~ная асо́ба — юр. физи́ческое лицо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзі́кі, -ая, -ае.
1. Які знаходзіцца на першабытнай стадыі развіцця (пра людзей), не культываваны (пра расліны), не прыручаны (пра жывёл).
Дзікія плямёны.
Дзікая яблыня.
Дзікая качка.
2. Незаселены, неабжыты.
Д. кут.
3. Неўтаймаваны, шалёны.
У душы яго кіпеў д. гнеў.
4. Люты, зверскі, які пераходзіць межы нармальнага.
Д. крык.
Дзікая расправа.
Дзікае забойства.
5. перан. Нелюдзімы, які дзічыцца, пазбягае людзей.
6. Не звязаны ні з якімі арганізацыямі, які дзейнічае самастойна (разм.).
Дзікая арцель.
Д. пляж.
○
Дзікае мяса (разм.) — нарасць на ранах, якія доўга не зажываюць.
|| наз. дзі́касць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чыні́цца, чыніцца; незак.
1. Рабіцца, дзеяцца. Палякі загадалі праз войта сабраць па дзесяць пудоў сена і саломы з двара. А перад гэтым збіралі розную жыўнасць: кур[эй], парасят, сала. Колькі калатні і ляманту было па вёсцы. А ўсякае супраціўленне каралася жорстка, і расправа чынілася на месцы. Колас. Допыты чыніліся [гестапаўцамі] кожную ноч. Спачатку толькі вялі допыт — абразліва, груба. Потым пачалі біць. «Маладосць».
2. Зал. да чыніць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заслані́цца, ‑сланюся, ‑слонішся, ‑слоніцца; зак.
1. Засланіць сябе чым‑н. Засланіцца шчытом ад удару. Засланіцца рукой ад сонца.
2. Аказацца нябачным, заслоненым чым‑н. Адна жоўтая лапінка ўвесь час паказваецца праз лісце. Мільгне, на момант заслоніцца, а потым зноў ярка жаўцее, амаль свеціцца, як уначы агонь машыны. Кулакоўскі.
3. перан. Адысці на задні план. Раззбраенне польскага канвою, арышт Панаса, знікненне дзеда Талаша, жорсткая расправа палякаў у Вепрах — усё гэта адышло цяпер на другі план, засланілася ганусанскімі падзеямі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
коро́ткий
1. каро́ткі;
коро́ткая волна́ радио каро́ткая хва́ля;
коро́ткое замыка́ние эл. каро́ткае замыка́нне;
коро́ткое чутьё охот. каро́ткі нюх;
коро́ткий уда́р воен. каро́ткі ўдар;
2. (дружественный) блі́зкі;
в коро́тких отноше́ниях, на коро́ткой ноге́ у блі́зкіх адно́сінах;
коро́ткое знако́мство блі́зкае знаёмства;
◊
коро́ткая па́мять каро́ткая па́мяць;
коро́ткая распра́ва ху́ткая распра́ва;
ум ко́роток ро́зум каро́ткі;
ру́ки ко́ротки ру́кі каро́ткія;
в коро́тких слова́х у не́калькіх сло́вах;
до́лго ли, ко́ротко ли праз некато́ры час, ці мно́га, ці ма́ла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
каро́ткі
1. (небольшой в длину) коро́ткий;
~кія валасы́ — коро́ткие во́лосы;
2. (непродолжительный) коро́ткий, кра́ткий; (ограниченный — ещё) сжа́тый;
~кая нара́да — коро́ткое совеща́ние;
у ~кія тэ́рміны — в сжа́тые сро́ки;
~кае паведамле́нне — коро́ткое (кра́ткое) сообще́ние;
3. (решительный) коро́ткий;
прысу́д во́рагам к. — пригово́р врага́м коро́ткий;
4. (немногосложный) коро́ткий; кра́ткий;
к. адка́з — коро́ткий (кра́ткий) отве́т;
5. лингв. кра́ткий;
«і» ~кае — «и» кра́ткое;
6.: ~кія прыме́тнікі грам. кра́ткие прилага́тельные;
○ ~кае замыка́нне — эл. коро́ткое замыка́ние;
~кая хва́ля — радио коро́ткая волна́;
◊ ~кая па́мяць — коро́ткая па́мять;
~кія жа́рты — шу́тки пло́хи;
ру́кі ~кія — ру́ки коротки́;
ко́раткі пя́ты — кишка́ тонка́;
быць на ~кай назе́ — быть на коро́ткой ноге́;
к. век — коро́ткая жизнь;
~кая распра́ва — коро́ткая распра́ва
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лю́ты 1, ‑ая, ‑ае.
1. Злы, крыважэрны (пра жывёл). Лютыя камары. Люты звер. □ З-за дрэў пазіралі лютыя тыгры, грывастыя львы і малпы. Грамовіч. Зазлаваны пан Чапкоўскі нацкаваў на яго лютых сабак. Бядуля. // Жорсткі, бязлітасны (пра чалавека, яго стан). Люты вораг. Лютая нянавісць. □ Жанчына ўстала з-за стала і, расставіўшы рукі са сцятымі кулакамі, ішла на .. [Морыса], лютая, раз’юшаная. Лынькоў. // перан. Няшчадны, кровапралітны (пра бітву, бой і пад.). І ў час, калі была трывога, Адною дружнаю сям’ёй Ішлі ў нялёгкую дарогу За родны край мы ў люты бой. Астрэйка.
2. перан. Які прычыняе нясцерпныя пакуты; невыказна цяжкі. Лютая смерць. Люты боль. □ [Бандароўна] ведае, што яе чакае лютая расправа, але нават і не думае прасіць літасці. Шкраба. // Які выражае жорсткасць, злосць. Люты позірк. Люты выгляд. □ Збялелыя губы [Гунава] дрыжалі і твар раз-поразу перасмыквала лютая грымаса. Самуйлёнак. // Суровы, крайне строгі. Люты нораў.
3. Вельмі моцны ў сваім праяўленні; сіберны (пра з’явы прыроды). Лютая сцюжа. Лютая бура. □ Над станцыяй гулялі студзеньскія мяцеліцы, вылі і стагналі лютыя ветры. Шчарбатаў.
лю́ты 2, ‑ага, м.
Другі месяц каляндарнага года. Гэтай зімою .. [снегу] выпала мала, да самага лютага зямля ляжала амаль зусім голай. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фізі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да фізікі (у 1 знач.). Фізічныя законы. Дасягненні фізічнай навукі. Фізічныя доследы. // Прызначаны для вывучэння фізікі, для падрыхтоўкі спецыялістаў у галіне фізікі. Фізічная лабараторыя. Фізічны гурток. □ А рэастат мы можам зрабіць самі ў сваім фізічным кабінеце, — дадаў.. [настаўнік], — Гэта не бяда. Якімовіч.
2. Уласцівы галіне з’яў, якімі займаецца фізіка. Фізічныя працэсы. □ Калі для механічнага і хімічнага даследавання парод трэба мець іх у руках, то фізічныя іх уласцівасці можна вызначыць з паверхні. Чаркасаў.
3. Які мае адносіны да прадметаў і з’яў матэрыяльнага свету; матэрыяльны. Фізічны знос машын. Фізічны аб’ём закупак.
4. Які мае адносіны да чалавечага арганізма, будовы чалавека, яго знешняга аблічча. Чым больш.. [Галена] вырастала, тым больш магла б быць увасабленнем дзявочага здароўя і сілы. Разам з тым яна рабілася ўвасабленнем і дзявочай прыгажосці. Гэта была прыгажосць фізічная, пышная і заўсёды прывабная. Чорны. // Звязаны са станам арганізма, яго адчуваннямі. Фізічны страх. □ Цяпер.. [Люба] чытала.. Таксама як лёгкасць чыстай бялізны поўніла яе цела фізічнай асалодай, так і тут была своеасаблівая асалода. Чорны. Вязня з туга скутымі мазольнымі рукамі Займаюць фізічныя і душэўныя пакуты. Бугаёў. Стук колаў, які аддаляўся, цішэў, біў Алаізу па сэрцы. Яна адчувала проста фізічны боль ад гэтых удараў. Арабей. // Які датычыцца сілы і працы мышцаў; не разумовы. Фізічнае выхаванне вучняў. Фізічная падрыхтоўка спартсменаў. □ Аўтаматычнае выключэнне і ўключэнне вызваляе рабочых ад фізічнай працы.. Яны толькі пазіраюць за работай агрэгатаў. «Беларусь». // Звязаны з якім‑н. уздзеяннем на цела, арганізм. Фізічная расправа. Фізічнае пакаранне. Фізічнае знішчэнне.
5. Які адносіцца да палавых узаемаадносін; сексуальны. Фізічная блізкасць.
•••
Фізічная зарадка — комплекс фізічных практыкаванняў, якія выконваюць з мэтай аздараўлення арганізма.
Фізічная культура гл. культура.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)