Па́хкаць ’пыхкаць (пра курэнне)’ (ТС). У выніку кантамінацыі гукапераймальнага пах! ’бах!’ і пы́хкаць ’раскурваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пы́хканне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. пыхкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. [Шашура] увесь час чуў ззаду нарастаючы перастук калёс і натужнае пыхканне. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папы́хкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Пыхкаць некаторы час. Дайшоўшы ж да варот, [Грысь] спыніўся, папыхкаў люлькаю, потым ступіў крок да акна і буркнуў: — Да вечара прыйду. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пу́хаць ’брадзіць, кіснуць; бурчаць’ (шчуч., лід., Сл. ПЗБ), ’пыхкаць, сапці’: наесца да пухае (ТС), ’лопацца’: порхаўка пухаіць (круп., Сл. ПЗБ), пухаюць пупышкі (брасл., там жа), пу́хкаць ’тс’ (там жа), укр. пу́хкати ’пыхкаць’, рус. пу́хать ’тс’, польск. puchać ’выпускаць дух; распаўсюджваць водар, смурод’, в.-луж. puchać ’пыхкаць’, н.-луж. puchaś ’цяжка дыхаць; дуць, выдуваць’, славен. púhati ’пыхкаць; дзьмуць; курыць’, серб.-харв. пу́хати ’дуць; смуродзіць’, балг. пу́хам, пу́хкам ’ўзбіваць; пыхкаць, выпускаць з шумам паветра, дым’, макед. пуфка ’ўздыхаць; фыркаць; вуркатаць’. Прасл. *puxati ад гукапераймальнай асновы *pux‑ (гл. пух), якую узводзяць да і.-е. *pou‑s‑, што імітуе рэзкі выхлап, выдых і пад.; роднаснае літ. pū̃sti, pùsti ’дуць, надувацца; сапці’, лат. pùst ’тс’ (Фасмер, 3, 414; Скок, 3, 70; Шустар-Шэўц, 2, 1188), параўноўваюць таксама з грэч. φῡσάω ’тс’ (Фурлан–Бязлай, 3, 134; Сной, 514). З іншым варыянтам кораня гл. пы́хаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перапыхну́ць (піріпыхны́ць) ’перадыхнуць’ (Юрч. СНЛ). З ⁺перапы́хкнуць. Да пера- і пы́хкаць, гл. пыхаць ’моцна дыхаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пыхце́ць ’курыць’ (ваўк., Сл. ПЗБ), ’праяўляць запальчывасць’ (Жд. 2). Да пыхаць (гл.), пыхкаць з “інтэнсіўным” суфіксам ‑t‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
папы́хкваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Пыхкаць злёгку, час ад часу. Каля прыступак стаяў кандуктар з ліхтаром і глядзеў уперад, дзе спакойна і мірна папыхкваў паравоз. Лобан. Вацлаў Незвал сядзеў на прыступках.. ганка, задуменна папыхкваў люлькай. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пыхце́ць, ‑хчу, ‑хціш, ‑хціць; незак.
1. Цяжка дыхаць, сапці. Пыхцела Юля, упіралася, падала, паднімалася і зноў падала, але свайго дамаглася. Гарбук.
2. Тое, што і пыхкаць. А чыгунок, бы пан пузаты, Кіпіць, пыхціць, шуміць заўзята. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пэ́ханік ’смольны корч’ (гродз., Сцяшк. Сл.). Ад піхаць, піхаць ’пыхаць, пыхкаць’, гукапераймальнага паходжання, параўн.: папяросай рабіць пэх‑пэх (Янк. 1).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пі́шкаць ’грымець, бразгатаць’ (віл., Сл. ПЗБ). Параўноўваюць з літ. pyškėti ’тс’ (Грынавяцкене, там жа); аднак параўн. таксама пышкаць ’пыхкаць, шумець; пускаць’, што мае іншаславянскія паралелі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)