варо́чаць

‘перамяшчаць; пераварочваць; працаваць; кіраваць’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. варо́чаю варо́чаем
2-я ас. варо́чаеш варо́чаеце
3-я ас. варо́чае варо́чаюць
Прошлы час
м. варо́чаў варо́чалі
ж. варо́чала
н. варо́чала
Загадны лад
2-я ас. варо́чай варо́чайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час варо́чаючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

выніцо́ўваць

‘пераніцоўваць, пераварочваць на другі бок; псаваць што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. выніцо́ўваю выніцо́ўваем
2-я ас. выніцо́ўваеш выніцо́ўваеце
3-я ас. выніцо́ўвае выніцо́ўваюць
Прошлы час
м. выніцо́ўваў выніцо́ўвалі
ж. выніцо́ўвала
н. выніцо́ўвала
Загадны лад
2-я ас. выніцо́ўвай выніцо́ўвайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час выніцо́ўваючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

пераваро́чвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да перавярнуцца (у 1–3 знач.).

2. Зал. да пераварочваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

расканто́ўваць

‘абчэсваючы што-небудзь (дошку, бервяно, камень і г. д.), рабіць кант; пераварочваць што-небудзь (груз пры перамяшчэнні або выраб пры апрацоўцы)’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. расканто́ўваю расканто́ўваем
2-я ас. расканто́ўваеш расканто́ўваеце
3-я ас. расканто́ўвае расканто́ўваюць
Прошлы час
м. расканто́ўваў расканто́ўвалі
ж. расканто́ўвала
н. расканто́ўвала
Загадны лад
2-я ас. расканто́ўвай расканто́ўвайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час расканто́ўваючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Куёўшыць ’пераварочваць, рабіць беспарадак’ (ТС). Гл. куёўдзіцца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Перавярна́ць ’араць па цаліне’ (калінк., Сл. ПЗБ). Да пера- і вярна́ць, у якім (у суфіксе ‑н‑) можна бачыць усх.-балт. рэлікт, параўн. літ. pérversti, apver̃sti ’перавярнуць’ — apvertinė́ti, apvartinė́ti ’пераварочваць’; у такім выпадку перавярнаць — ’пераварочваць скібы дзёрну’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

варо́чаць², -аю, -аеш, -ае; -аны; незак.

1. каго-што. Пераварочваць з боку на бок, варушыць.

В. каменне.

В. сена.

2. што. Валіць на бок, перакульваць.

В. крэслы.

3. што, чым. Круціць вакол восі.

В. кола.

4. чым. Распараджацца, кіраваць чым-н. вялікім, важным (разм.).

В. мільёнамі.

В. справамі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

куля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., што.

Валіць набок; пераварочваць, перакульваць. Лодку падкідвала, куляла з боку на бок, ставіла старчма, залівала вадой, але яна зноў і зноў усплывала на паверхню. Дуброўскі.

•••

Куляць чарку — выпіваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пераку́льваць ’каціць, куляць’ (брагін., ЛА, 2), пірікулі́цца ’перакуліцца’ (Бяльк.). Да пера- і куля́ць 1 ’пераварочваць’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рух ’перамяшчэнне’, перан. ’грамадская дзейнасць, масавыя выступленні’, ’рост, развіццё’, ’перамяшчэнне, рухавасць’, ’шум’ (Сл. ПЗБ), ’перамяшчэнне, рухавасць’ (ТС), ’перамяшчэнне’, ’трывога’ (Нас.). Борысь (Борысь, 526) тлумачыць прасл. дыял. *ruxъ ’рух’ як назву дзеяння ад вытворнага прасл. *rusti ’рыць, капаць, пераварочваць (напрыклад, зямлю)’ < *rušiti ’надаваць рух, піхаць, штурхаць, пераварочваць, звальваць’ (гл. рушыцца, рушыць). Паводле Фасмера (3, 524), наадварот — дзеяслоў рус. ру́шить выводзіцца ад рух.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)