Ахэ́лік ’кухталь’ (Яўс.). Фанетыка сведчыць пра запазычанне; магчымыя крыніцы ў аргатычных словах, параўн. ням. арг. Cheilek ’пай з крадзенага, грошы’, ідыш chajlik ’доля, пай’ з ст.-яўр. cheluka ’пай’, сляды пераасэнсавання ў выразе даць у хэйлік ’даць у каршэнь’ (слаўг., Яшкін, вусн. паведамл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
а́кцияI (пай, ценная бумага и перен.) а́кцыя, -цыі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
часць, -і, мн. -і, -е́й, ж.
1. Асобная самастойная вайсковая адзінка.
Камандзір танкавай часці.
Вайсковая ч.
2. Доля, пай, частка, якія належаць каму-н.
Трэцюю ч. зямлі бацька адпісаў малодшаму сыну.
3. Галіна якой-н. дзейнасці; спецыяльнасць (разм.).
Пайсці па фінансавай часці.
Гэта не па маёй часці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Перапаява́ць (перэпоёваць) ’знішчыць, выкараніць’ (ТС). Вытворнае адполваць ’нішчыць’, гл. пай ’выбітае, вытаптанае месца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сухапа́йшчык ’батрак’ (Сцяшк. Сл.; калінк., Арх. ГУ). Складанае слова, у аснове якога, відаць, спалучэнне суха́я па́йка ’паквартальная аплата’ (гл. пай 1), параўн. польск. suche dni, myto kwartałowe ’тс’ (Варш. сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Найпагатові ’больш за ўсё, асабліва’ (Яруш.). Прэфікс найвышэйшай ступені параўнання пай‑ з прыслоўем па́гатаві (пбготови) ’больш за ўсё, тым больш’: Коли тобЬ, такъ мнѣ поготови треба (Нас.); апошняе — з па‑ (ужываецца для ўзмацнення вышэйшай ступені параўнання) і гатовы (гл.) у кампаратыве.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ца́ца
1. ж., дет. игру́шка;
2. м. и ж. па́инька, пай;
ц.-хло́пчык — пай-ма́льчик;
3. м. и ж., ирон. ца́ца;
што ты за ц. така́я? — что ты за ца́ца така́я?;
◊ до́брая ц.! — хоро́ш гусь!;
ц.-ц., ды ў кішэ́нь — ца́ца-ца́ца, да в карма́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́мпа I ж. насо́с м., по́мпа
по́мпа II ж. (пышность) по́мпа;
рабі́ць што-не́будзь з ~пай — де́лать что́-л. с по́мпой
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Найса́ма ’звыш меры’: найсамо хужэй (ТС). Найвышэйшая ступень параўнання ад займенніка сам (сама), які сам ужываецца для перадачы найвышэйшай ступені прызнака, адпавядаючы па функцыі часціцы (прэфіксу) пай‑: само больша ’найбольшая’, само трудней ’цяжэй за ўсё’, тады найсамо хужэй ’звыш меры дрэнна’. Гл. ESSJ SG, 2, 591.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́драць, ‑дзеру, ‑дзераш, ‑дзера; пр. выдраў, ‑рала; заг. выдзеры; зак., што.
1. З сілай выцягнуць, вырваць што‑н. моцна ўбітае, урослае, прымацаванае. Выдраць цвік з сцяны. Выдраць акно. □ Нялёгка чалавеку, калі ў яго няма за душой капейкі, асесці на новым месцы, лес выдраць, зямлю раллёю зрабіць. Чарнышэвіч. // Аддзіраючы, вырваць. Выдраць ліст з кнігі. // Драпаючы, выдаліць, вырваць. Выдраць вочы.
2. Разм. Атрымаць, узяць што‑н. з вялікаю цяжкасцю. Юзік ведае, што на пай грошы ў бацькі цяжка будзе выдраць. Крапіва.
•••
Выдраць з мясам — адарваць разам з кавалкам тканіны, скуры (гузік, аплік і пад.).
Выдраць пчолы — забраць мёд з вулля, знішчыўшы пчол.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)