узві́ць, узаўю́, узаўе́ш, узаўе́; узаўём, узаўяце́, узаўю́ць; узві́ў, -ві́ла, -ло́; узві́; узві́ты; зак., што.
1. Навіць, наматаць на што-н.
У. ніткі на вітушку.
2. Падняўшы, закружыць, закруціць.
Вецер узвіў шматкі паперы.
|| незак. узвіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навіва́ць несов.
1. навива́ть, нама́тывать;
2. (изготовлять во множестве) навива́ть;
1, 2 см. наві́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усынаві́ць, ‑наўлю, ‑навіш, ‑навіць; зак., каго.
Прыняць у сваю сям’ю хлопчыка на правах роднага сына. Калі хлопчык падрос так, што трэба было аддаваць у школу, прафесар афіцыйна ўсынавіў яго. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нави́ть сов.
1. наві́ць, мног. панавіва́ць; накруці́ць, мног. панакру́чваць; намата́ць, мног. панамо́тваць;
2. (изготовить витьём) наві́ць, мног. панавіва́ць;
3. прост. (о волосах) заві́ць, мног. пазавіва́ць;
4. обл. (укласть на воз) накла́сці, мног. панаклада́ць, панакла́дваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узві́ць, узаўю, узаўеш, узаўе; узаўём, узаўяце; зак., што.
1. Навіць, наматаць на што‑н. Узвіць ніткі на вітушку.
2. Імкліва, хутка або віхром падняць уверх што‑н. лёгкае. Вецер узвіў шматкі паперы. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замата́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Матаючы, закруціць вакол чаго‑н., навіць на што‑н. Заматаць канец вяроўкі за слуп.
2. чым. Разм. Абкруціць, абматаць чым‑н. Заматаць шалікам шыю. Заматаць рану бінтам.
3. перан. Разм. Стаміць, знясіліць рознай работай, клопатамі і пад. Яго зусім заматалі розныя непаладкі.
замата́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Пачаць матаць 1.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; -ру́чаны; зак.
1. што і чаго. Навіць, наматаць на што-н.
Н. нітак на шпульку.
2. што. Навінціць на што-н.
Н. гайку на болт.
3. чаго. Насвідраваць адтулін, дзірак.
4. перан., што і чаго. Вельмі ўскладніць што-н., нарабіць чаго-н. мудрагелістага (разм.).
Н. многа лішняга ў гневе.
5. што. Прывесці ў дзеянне спружыну якога-н. механізма (разм.).
Н. будзільнік.
◊
Накруціць вушы каму (разм.) — пакараць каго-н., пацягаўшы за вушы.
Накруціць хвост каму (разм.) — даць наганяй, прабраць каго-н. за што-н.
|| незак. накру́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Напо́й ’пітво’ (Нас.; рэч., Груз.), ’запой’ (Грыг.), ’гарэлка’ (смарг., Сцяшк. Сл.), укр. напій ’напітак’, рус. напой ’напітак; перыяд ап’янення’, польск. napój ’пітво, напітак’, чэш. nápoj ’тс’, славац. napój, в.- і н.-луж. napoj, славен. napoj, серб.-харв. напој балг. дыял. напой ’вадапой’. Аддзеяслоўны назоўнік ад *napoiti ’напаіць’, што да *poiti, *piti (гл. паіць), параўн. навой ад навіць, набой ад набіць і г. д. (Махэк₂, 452; Шустар-Шэўц, 13, 988; Герай–Шыманьска, БЕ, 30, 1980, 2, 153–155). Спроба вывесці ст.-бел. напой ’напітак, пітво’ (1518 г.) са ст.-польск. napój ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 118) цалкам беспадстаўная.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
накрути́ть сов.
1. в разн. знач. накруці́ць, мног. панакру́чваць;
накрути́ть про́вод на кату́шки накруці́ць про́вад на шпу́лі;
накрути́ть верёвок накруці́ць вяро́вак;
2. (кручением изготовить) накруці́ць, мног. панакру́чваць; (насучить) насука́ць, мног. панасу́кваць; (навить) наві́ць, мног. панавіва́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скруці́ць, скручу́, скру́ціш, скру́ціць; скру́чаны; зак.
1. гл. круціць.
2. што. Навіць на што-н.
С. дрот.
С. вуду.
3. перан., каго (што). Перамагчы, скарыць, узяць верх над кім-н.
С. ворага.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан., каго (што). Адолець, авалодаць (пра хваробу).
Дзядулю скруціў раматус.
На тым тыдні так скруціла (безас.), што не магла павярнуцца.
5. перан., што. Не вярнуць доўг, не аддаць належнае; не выканаць абяцанага.
С. пазычаныя грошы.
Узяла кош і скруціла, не вярнула.
С. вяселле.
6. што. Зняць што-н., круцячы.
С. гайку.
7. што. Доўга або неасцярожна круцячы, прывесці ў непрыгоднасць.
Так можна кран с.
8. перан., што. Сапсаваць (жыццё, лёс і пад.) каму-н.
Ты мне жыццё скруціў.
|| незак. скру́чваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. скру́чванне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)