ло́мік, ‑а, м.
Памянш. да лом 1; невялікі лом. Апанас падважыў ломікам дзверы і палез у Зосін пакой па ключы... Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жва́васць, ‑і, ж.
Уласцівасць жвавага; рухавасць, жыццярадаснасць, ажыўленасць. Гірня хуценька сабраў ключы, адвёрткі і з небывалай для яго жвавасцю ўскочыў у кабіну. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ва́хта, -ы, ДМ -хце, мн. -ы, вахт і -аў, ж.
1. У флоце: неадлучнае дзяжурства, а таксама змена, якая нясе такое дзяжурства.
Заступіць на вахту.
Несці вахту.
Начная в.
2. Месца, дзе знаходзіцца дзяжурны, вахцёр; памяшканне для вахцёраў (разм.).
Ключы на вахце.
3. перан., чаго або якая. Самаадданая, поўная энтузіязму праца ў азнаменаванне чаго-н. (высок.).
Працоўная в.
|| прым. ва́хтавы, -ая, -ае.
В. журнал.
Вахтавая служба.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ле́цейка, ‑а, н.
Нар.-паэт. і ласк. да лета. — Жураўлі, унучак, адлятаюць ад нас, — гаворыць .. [бабка]. — Лета замыкаюць. Хутка лецейка ключы бабулі Зіме перадасць. Даніленка. [Агей:] — Толькі лецейка адно пачакайце, тады ўсё выплачу. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пладзі́ць, пладжу, плодзіш, плодзіць; незак., каго-што.
1. Размнажаць, разводзіць. // Разм. Нараджаць (вялікае патомства). Пладзіць дзяцей. // Прыносіць ураджай, даваць плады, насенне. Няма яе [вады] — зямля пладзіць не здольна, Нібы губляе ад жыцця ключы. Чарнушэвіч.
2. перан. Садзейнічаць з’яўленню чаго‑н., параджаць. [Міхал:] — Хопіць пладзіць адукаваных няўмек з прэтэнзіямі. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
баро́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
1. Памянш. да барада (у 1, 2 і 3 знач.).
2. Выступ у якой‑н. прыладзе (ключы, касе, хамуце і пад.). Дзве бародкі ў ім з насечкай, зверху — постаць чалавечка. Сапраўды, ключоў нямала, а такога не бывала! Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
небыва́лы, ‑ая, ‑ае.
Якога раней не было; нябачаны, незвычайны. Ты ідзеш шляхамі небывалымі, І ўжо блізка той жаданы год. Панчанка. Гірня хуценька сабраў ключы, адвёрткі і з небывалай для яго жвавасцю ўскочыў у кабіну... Кулакоўскі. Экспедыцыя правяла ўсебаковыя і небывалыя па маштабах даследаванні мора. «Звязда». / у знач. наз. небыва́лае, ‑ага, н. Кожны крок наш быў незвычайным крокам у невядомае і небывалае. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
су́мачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Памянш. да сумка (у 1 знач.). Косцік апрануў бацькаў неданосак-куртачку, шапку, узяў з пячуркі рукавіцы і пайшоў. За ім — Шпрка з сумачкай за плячыма. Брыль. // Невялікая сумка (звычайна для грошай і некаторых прыналежнасцей жаночага туалету). — Дзе гэта я паклала ключы? — данёсся прыглушаны голас дзяўчыны, і Змітрок пачуў, як шчоўкнуў замочак сумачкі. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ахмістры́ня ’эканомка; жанчына ў панскім двары, якая распараджалася хатняй гаспадаркай і мела ключы ад прадуктаў’ (БРС, Нас., Мядзв. мін., Шн., Бяльк.), ахмістрына ’жанчына, якая любіць распараджацца’ (КСТ), ст.-бел. охмистрина ’аканомка, ключніца’ (з XVII ст., Нас. гіст.). Утворана ад ст.-бел. охмистръ ’дваровы; чалавек, які загадваў службай пры двары’ (з XV ст., Нас. гіст.), запазычанага праз польск. ochmistrz ’тс’ з ням. Hofmeister, па тыпу княгіня (ад князь) або субстантывацыяй прыналежнага прыметніка охмистрина, як бандарына (ад бондар), параўн. ст.-бел. охмистровая, гл. Паўленка, Веснік БДУ, 1974, 1, 47; Булыка, Запазыч., 233; згодна Кюнэ, Poln., 82, бел. ахмістрыня з польск. ochmistrzyni ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бра́згаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Утвараць кароткія звонкія гукі, удараючы чым‑н. па металічных, шкляных і інш. прадметах. За плячыма ў Даражкова была скрынка з інструментам; там бразгалі адно аб адно гаечныя ключы, балты, кастылі. Васілёнак. // чым. Рабіць, выклікаць шум, гукі ўдарамі металічных або шкляных і інш. прадметаў аб што‑н. Нехта ідзе да дзвярэй хаты Рудзінскіх і бразгае клямкаю. Скрыган. У кухні засталася адна маці — яна яшчэ доўга там бразгала посудам. Хадкевіч.
•••
Бразгаць зброяй — пагражаць вайною.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)