Вузе́чніца ’простая кішка’ (КСП). Ад гузе́чніца ’тс’ (да gǫzъ ’зад’) са зменай «ілжэпратэзы» г на в.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́біна ’палавіна (звыч. кола) счыненай дамашняй каўбасы’ (мёрск., Нар. ск.). Няясна (іранічна да літ. subinė ’зад’?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паза́ддзе ’адыходы, астаткі пры малацьбе або веянні’ (ТСБМ, Нас., Бяльк.), поза́дзье ’тс’ (ТС). Укр. поза́дь ’тс’. Да зад (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
За́дздзя ’ззаду’ (Сл. паўн.-зах.). Дыял. утварэнне ад кораня слова зад: *jьz/sъ + zadija (zadije ў р. скл.) > ззадздзя > задздзя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыгу́знік ’палюбоўнік’ (Пятк. 2). Прыставачна-суфіксальнае ўтварэнне метафарычнага характару ад гуз у значэнні ’зад, задняе месца’ (Гарэц.), параўн. гуз 1; гл. таксама ЕСУМ, 1, 614 (гуза́).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сапутэ́рня ’мажная жанчына’ (лаг., Сл. ПЗБ). З польск. sempiterna ’зад, ягадзіцы’, якое з школьнага жаргону; паходзіць ад лац. sempiternus ’што ёсць заўсёды’. Аб польск. слове гл. Брукнер, 484.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паза́дкі ’адходы, астаткі пры малацьбе або сеянні’ (ТСБМ, Нас., Янк. 2, Інстр. I), поза́док ’тс’ (ТС), ’астаткі ад вадкай ежы на дне’ (Вешт. дыс.). Рус. поза́дки ’тс’. Да зад (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падкі́нуцца сов.
1. подпры́гнуть;
задо́к во́за высо́ка ~нуўся на калдо́біне — зад теле́ги высоко́ подпры́гнул на колдо́бине;
2. разг. (о болезни) прики́нуться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пужо́к ’схованка для рыбы ў карме лодкі’ (ТС). Няясна, магчыма, да пыж (з мясцовым чаргаваннем ы > ў) ’патаўшчэнне; затычка’, што, на думку Фасмера (3, 417), звязана з пуга ’тупы канец яйка’ і роднаснае лат. pugulis ’уздутае ўзвышэнне’, pauga ’падушка’, грэч. πυγή ’зад’; параўн., аднак, рус. пыж ’нос судна’, што паходзіць з комі, удм. piž ’лодка’ (там жа), відаць, выпадковае супадзенне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́піць ’заўзята, з захапленнем граць, скакаць’ (Сцяшк. МГ). Ад рыпаць 2 (гл.). Чаргаванне ы : э, магчыма, пад уплывам польск. rzępolić ’кепска граць на скрыпцы’, rzępak ’музыка’, rzępolą ’той, хто кепска грае на скрыпцы’. Польскія словы Брукнер звязвае з rząp ’хвасцец, зад’ (Брукнер, 474), што неверагодна. Можна таксама дапусціць уплыў назвы народнага танца Рэпка > рэпіць ’скакаць або граць Рэпку’ > ’граць, скакаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)