за́д
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
за́д |
зады́ |
| Р. |
за́да |
задо́ў |
| Д. |
за́ду |
зада́м |
| В. |
за́д |
зады́ |
| Т. |
за́дам |
зада́мі |
| М. |
за́дзе |
зада́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зад, -а, М -дзе, мн. зады́, -о́ў, м.
1. Задняя частка чаго-н.; проціл. перад.
З. матацыкла занесла на павароце.
2. Задняя частка тулава, таз.
Тоўсты з.
Даць каму-н. пад з. (таксама перан.: груба прагнаць; разм.).
3. мн. Тое, што даўно вывучана ці ўсім вядома (разм.).
Паўтараць зады.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зад м., в разн. знач. зад
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зад
1. в разн. знач. зад, род. за́да м.;
2. только мн., разг. (давно выученное) зады́, -до́ў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зад, ‑а, М ‑дзе; мн. зады, ‑оў; м.
1. Задняя частка чаго‑н.; проціл. перад. На крутым павароце зад матацыкла занесла. Б. Стральцоў. Адна хата стаяла задам у вокны другой. Чорны. // Задняя частка тулава жывёлы. [У вепра] доўгая вузкая галава з вялікім лычам.., вострая гарбатая спіна з высокім загрыўкам і вузкім задам. В. Вольскі. // Разм. Частка цела чалавека ніжэй спіны. [Кравец] быў гарбаты без гарба не ад роду: малым быўшы, зваліўся, накольнік, з вішні і ўбіў, як кажуць, ногі ў зад, не вырас. Брыль.
2. толькі мн. (зады́, ‑оў). Разм. Тое, што раней вывучана або ўсім вядома. Паўтараць зады.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зад. Рус., укр., балг., макед. зад, польск., в.-луж., чэш. zad ’тс’, славен. zad прыслоўе ’назад, ззаду’, серб.-харв. за̑д ’задняя частка цела’, балг., макед. (прысл., прыназ.) зад ’ззаду, услед за’. Ст.-слав. зади (прысл.) ’ззаду, назад’. Ст.-рус., ст.-бел. задъ ’задняя частка, задні бок розных прадметаў’. Прасл. zadъ. Праабражэнскі (1, 240) расчляняе за‑дъ (як пере‑дъ), параўн. над‑ъ, по‑дъ. Відэман, BB, 30, 222; Мейе, RÉS, 9, 127; Шанскі, 2, З, 27; БЕР, 1, 584–585; Махэк₂, 708; Покарны, 1, 452. Фасмер (2, 73), які схіляецца да гэтага пункту гледжання, дае і супастаўленні з авест. zadah грэч. χόδανος ’зад’, арм. jet ’хвост’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аза́дак, -дка м.
1. (часть туши) огу́зок, зад;
2. (задняя часть тела, туловища) зад; (у лошади — ещё) круп
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
задо́к, -дка́ м.
1. задо́к;
з. паво́зкі — задо́к пово́зки;
2. (туши) за́дняя часть, зад;
цяля́чы з. — теля́чий зад
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шыраказа́ды, ‑ая, ‑ае.
Які мае шырокі зад, таз. Банадысь сеў у сані і сцебануў пугаю сытую, шыраказадую кабылу. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
галапу́зы, ‑ая, ‑ае.
Разм. З голым жыватом (звычайна пра дзяцей). — Прэч! Наз-зад, галапузыя чэрці! — зашыпеў на [хлапчукоў] спраўнік і пагразіў шабляй. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)