за́д

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. за́д зады́
Р. за́да задо́ў
Д. за́ду зада́м
В. за́д зады́
Т. за́дам зада́мі
М. за́дзе зада́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

зад, -а, М -дзе, мн. зады́, -о́ў, м.

1. Задняя частка чаго-н.; проціл. перад.

З. матацыкла занесла на павароце.

2. Задняя частка тулава, таз.

Тоўсты з.

Даць каму-н. пад з. (таксама перан.: груба прагнаць; разм.).

3. мн. Тое, што даўно вывучана ці ўсім вядома (разм.).

Паўтараць зады.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зад м., в разн. знач. зад

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зад

1. в разн. знач. зад, род. за́да м.;

2. только мн., разг. (давно выученное) зады́, -до́ў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зад, ‑а, М ‑дзе; мн. зады, ‑оў; м.

1. Задняя частка чаго‑н.; проціл. перад. На крутым павароце зад матацыкла занесла. Б. Стральцоў. Адна хата стаяла задам у вокны другой. Чорны. // Задняя частка тулава жывёлы. [У вепра] доўгая вузкая галава з вялікім лычам.., вострая гарбатая спіна з высокім загрыўкам і вузкім задам. В. Вольскі. // Разм. Частка цела чалавека ніжэй спіны. [Кравец] быў гарбаты без гарба не ад роду: малым быўшы, зваліўся, накольнік, з вішні і ўбіў, як кажуць, ногі ў зад, не вырас. Брыль.

2. толькі мн. (зады́, ‑оў). Разм. Тое, што раней вывучана або ўсім вядома. Паўтараць зады.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зад м.

1. (задняя частка чаго-н.) Hínterteil n, m -(e)s, -e, Hínterseite f -, -n;

2. (частка цела) Híntern m -s, -; Gesäß n -es, -e;

◊

стаць [павярну́цца] да каго-н задам j-m den Rücken (zú)kéhren [zúdrehen, zúwenden*]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Зад. Рус., укр., балг., макед. зад, польск., в.-луж., чэш. zad ’тс’, славен. zad прыслоўе ’назад, ззаду’, серб.-харв. за̑д ’задняя частка цела’, балг., макед. (прысл., прыназ.) зад ’ззаду, услед за’. Ст.-слав. зади (прысл.) ’ззаду, назад’. Ст.-рус., ст.-бел. задъ ’задняя частка, задні бок розных прадметаў’. Прасл. zadъ. Праабражэнскі (1, 240) расчляняе за‑дъ (як пере‑дъ), параўн. над‑ъ, по‑дъ. Відэман, BB, 30, 222; Мейе, RÉS, 9, 127; Шанскі, 2, З, 27; БЕР, 1, 584–585; Махэк₂, 708; Покарны, 1, 452. Фасмер (2, 73), які схіляецца да гэтага пункту гледжання, дае і супастаўленні з авест. zadah грэч. χόδανος ’зад’, арм. jet ’хвост’ і інш.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

backside [ˈbæksaɪd] n. infml зад, за́дніца;

give a kick in the backside даць пад зад

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

аза́дак, -дка м.

1. (часть туши) огу́зок, зад;

2. (задняя часть тела, туловища) зад; (у лошади — ещё) круп

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

задо́к, -дка́ м.

1. задо́к;

з. паво́зкі — задо́к пово́зки;

2. (туши) за́дняя часть, зад;

цяля́чы з. — теля́чий зад

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)