упаўнава́жанне, ‑я, н.

У выразе: па ўпаўнаважанню каго-чаго — на падставе дадзеных кім‑н. паўнамоцтваў, даверанасці. Па ўпаўнаважанню народнага кантролю камісія праверыла выдаткаванне сродкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сілагі́зм, ‑а. м.

Розумазаключанне, у якім з двух дадзеных суджэнняў (пасылак) атрымліваецца трэцяе (вывад). Не прадмет спрэчкі захапляе Гапановіча, а магчымасць адточваць свае сілагізмы. М. Стральцоў.

[Грэч. syllogismos.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыжы́цца, -ыву́ся, -ыве́шся, -ыве́цца; -ывёмся, -ывяце́ся, -ыву́цца; -ы́ўся, -ыла́ся, -ло́ся; зак.

1. Прыстасавацца да дадзеных умоў (бытавых, кліматычных і пад.).

П. на новым месцы.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прырасці, зрасціся з чым-н.

Прышчэпак добра прыжыўся.

|| незак. прыжыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Пада́так ’абавязковы збор з прадпрыемстваў і насельніцтва’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Гарэц., Грыг.). З польск. podatek ’тс’. Па дадзеных Гіст. лекс., 238, у бел. м. з’явілася ў 60‑х гадах XIX ст.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прагно́з прадбачанне, прадказанне, заснаванае на пэўных дадзеных’ (ТСБМ). Праз рус. прогно́з ’тс’ (параўн. Крукоўскі. Уплыў, 75 і наст.) з грэч. πρόγνωσις ’даведванне наперад; прадвызначэнне’ ад грэч. προ‑ ’паперад’ і γνωσις ’веданне’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тыпа́ж, -у, м.

1. Сукупнасць тыпаў узораў, мадэлей якіх-н. дэталей, вырабаў.

Т. самалётаў.

2. Сукупнасць прыкмет, характэрных для якога-н. грамадскага разраду, тыпу людзей.

Нацыянальны т.

3. Акцёр з яркай характэрнай знешнасцю, які падыходзіць па сваіх знешніх дадзеных для пэўнай ролі.

Т. узяты з жыцця.

|| прым. тыпа́жны, -ая, -ае (да 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

бальнеатэ́хніка, ‑і, ДМ ‑ніцы, ж.

Раздзел санітарнай тэхнікі, прызначаны ствараць на аснове дадзеных бальнеалогіі неабходныя ўмовы для засцярогі мінеральных вод ад спусташэння і забруджання і выпрацоўваць метады найбольш эфектыўнага іх выкарыстання з лячэбна-прафілактычнай мэтай.

[Ад лац. balneum — лазня і слова тэхніка.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

склада́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. складаць — скласці.

2. Матэматычнае дзеянне, пры дапамозе якога з двух або некалькіх лікаў (складаемых) атрымліваюць новы (суму), які мае столькі адзінак, колькі было ва ўсіх дадзеных ліках разам.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

экстрапаля́цыя, ‑і, ж.

1. Кніжн. Пашырэнне вывадаў, атрыманых пры вывучэнні адной часткі з’явы, на другую частку яе.

2. У матэматыцы — вылічэнне па шэрагу дадзеных значэнняў матэматычнага выражэння іншых значэнняў яго, якія знаходзяцца па-за гэтым радам.

[Ад лац. extra — звыш, па-за і polio — выпраўляю, змяняю.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абману́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што.

1. Схлусіць, наўмысна сказаць каму-н. няпраўду.

2. Увесці ў зман непраўдзівымі адносінамі, ашукаць.

А. пакупніка.

3. Не апраўдаць чыіх-н. спадзяванняў; не выканаць дадзеных абяцанняў, падвесці, падмануць, спакусіць.

Абяцаў быць і абмануў.

|| незак. абма́нваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. абма́н, -у, м. і абма́нванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)