натхня́льны, ‑ая, ‑ае.
Які абуджае, выклікае натхненне. Падцягнуўся калектыў, вялікі давер натхняў, бадзёрыў. Узялі абавязацельствы працаваць яшчэ лепш, каб яшчэ больш было надзеі неўзабаве звацца ўдарнікамі камуністычнай працы. А тут яшчэ адзін натхняльны стымул: полацкія калегі выклікалі на спаборніцтва. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даве́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; заг. давер; зак., каго-што або з інф.
Аказаўшы давер’е, даручыць каму‑, чаму‑н., перадаць пад чыю‑н. адказнасць. Даверыць таварышу машыну. □ Патрэбен быў памочнік, шчыры і пісьменны чалавек, добра пісьменны, каб яму можна было даверыць любую справу. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́йшлы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які зайшоў мімаходам з чужых месц; нетутэйшы. Зайшлы чалавек. / у знач. наз. за́йшлы, ‑ага, м. Джульбарс апраўдваў наш давер: унушальны рост і загадзя натапыраная поўсць загрыўка рабілі незвычайны эфект: зайшлы спыняўся і ўжо не лез на ражон. Масарэнка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цно́та, ‑ы, ДМ цноце, ж.
1. Маральная чысціня; строгасць у маральных адносінах. Адчуваю калючую адзіноту І давер дзіцячы, і сталую цноту. Янішчыц. / у перан. ужыв. Чуецца тады ў той песні, як шасцяць спелыя каласы і туліць цноту стары бор... Каваль.
2. Дзявочая нявіннасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уце́рціся, утруся, утрошся, утрацца; утромся, утрацеся; пр. упёрся, уцерлася; заг. утрыся; зак.
1. Увайсці, пранікнуць (у скуру і пад.) пры націранні.
2. Выцерці сабе твар. Уцерціся ручніком. □ Марыля хутка ўцерлася фартухом, каб згладзіць сваё хваляванне. Пестрак.
3. перан. Разм. Праціснуцца, прабрацца, увайсці куды‑н. Мы паціху ўцерліся ў гушчу натоўпу, а затым.. пабеглі дадому. Хадкевіч. // Пранікнуць у якое‑н. асяроддзе хітрыкамі. [Анатоль:] — З’явіўся [Труцькоў] да нас з пасведчаннем ЦК. Гаварыў, што прысланы сюды інструктарам з-за мяжы. Уцёрся да нас. Праўда, нашы падпольшчыкі не вельмі яму верылі і не пасвячалі яго ва ўсе свае справы. Машара.
•••
Уцерціся ў давер’е (давер) — тое, што і увайсці ў давер’е (давер) (гл. увайсці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дове́ренность ж.
1. (документ) даве́ранасць, -ці ж.;
2. (доверие) уст. даве́р’е, -р’я ср., даве́р, -ру м.;
3. (доверчивость) уст. даве́рлівасць, -ці ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бясспрэ́чны
1. бесспо́рный, неоспори́мый;
~ная і́сціна — бесспо́рная (неоспори́мая) и́стина;
б. факт — бесспо́рный (неоспори́мый) факт;
2. безусло́вный, несомне́нный, определённый;
~ны даве́р — безусло́вное дове́рие;
б. по́спех — несомне́нный успе́х
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
обману́ть сов. падману́ць, ашука́ць, зве́сці;
обману́ть чьё-л. дове́рие ашука́ць чый-не́будзь даве́р;
обману́ть чьи́-л. наде́жды (ожида́ния) не спра́ўдзіць чыі́х-не́будзь надзе́й (спадзява́нняў);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зухва́л ’свавольнік’ (Нас.). Укр. зухва́лець ’тс’, зухва́лий ’свавольны’, польск. zuchwały ’свавольны, смелы’. Верагодна, зухва́лы ’дзёрзкі’, ст.-бел. зуфалы і іншыя з польск. (Булыка, Запазыч., 124). Андзел (Укр. слов’янознавство. З, 113) лічыць, што зуфальство ў Скарыны з чэш. Магчыма. Зухвал утворана шляхам адсячэння суфікса ‑ец/‑ца ці ад прыметніка на бел. глебе (націск!). Польск. zuchwały, zuchwalec, н.-луж. zuchwały, zufały, ст.-чэш. zúfalý, zúfalec ’тс’. Паводле Брукнера (657), польск. з *z‑upwały ’такі, што страціў давер’ (upwę, ufanie), дзе корань *pъw‑ той самы, што ў пэўны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стра́ціць, стра́чу, стра́ціш, стра́ціць; стра́чаны; зак.
1. каго-што. Застацца без каго-, чаго-н.; панесці страты.
С. сябра.
С. працу.
У вайне Беларусь страціла кожнага трэцяга.
2. што. Без карысці, марна патраціць што-н. (пра час, грошы і пад.).
С. цэлы месяц.
С. многа грошай без патрэбы.
3. што. Не захаваць, не зберагчы што-н.
С. сілы і здароўе.
4. што. Часткова або поўнасцю пазбавіцца якіх-н. уласцівасцей, якасцей, сувязей і пад.
С. надзею.
С. давер.
С. сувязь з аднакласнікамі.
5. што. Збіцца з дарогі, згубіць след.
С. сцежку.
◊
Страціць ласку ў каго — перастаць быць у пашане, павазе.
Страціць прытомнасць — абамлець, самлець.
Страціць розум — здурнець.
|| незак. стра́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)