вяле́ць
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
вялю́ |
вялі́м |
| 2-я ас. |
вялі́ш |
веліце́ |
| 3-я ас. |
вялі́ць |
вяля́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
вяле́ў |
вяле́лі |
| ж. |
вяле́ла |
| н. |
вяле́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
вялі́ |
вялі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
вяле́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вя́ліцца, ‑ліцца; зак.
1. Падсушвацца на сонцы, ветры (пра мяса, рыбу і пад.).
2. Зал. да вяліць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павя́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.
1. Завяліць усё, многае. Павяліць усю рыбу.
2. і без дап. Вяліць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вя́лены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад вяліць.
2. у знач. прым. Прыгатаваны вяленнем. Вяленае мяса. Вялены тытунёвы ліст.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вя́ленне, ‑я, н.
Дзеянне і працэс паводле знач. дзеясл. вяліць.
вяле́нне, ‑я, н.
Разм. Загад, распараджэнне. Праз Тэклю Марта перадала Зосі вяленне ехаць зябліць папар. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вя́ліцца ’прагна хацець чаго-небудзь’ (Нас.). Можна меркаваць, што гэты дзеяслоў звязаны з вя́ліць (гл.) і спачатку ўжываўся як метафара.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вяндлі́на (БРС, Сцяшк. МГ), вянглі́на ’тс’ (Сцяшк. МГ, Шат., Нас.). З польск. wędlina ’тс’ (Шат.). Нас. памылкова звязваў гэта слова з вя́ліць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вяле́ць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак. і незак.
Разм. Загадаць (загадваць) каму‑н. зрабіць (рабіць) што‑н. [Салдат:] — Закон так вяліць: казённае і скарбовае павінна быць на месцы. Лобан.
•••
Яму (ёй і пад.) і бог вялеў — пра бясспрэчнасць чыйго‑н. удзелу ў чым‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Свяло́ ‘чаранок’: трэба свяло на качаргу насадзіць (Сцяшк. Сл.). Няясна; магчыма, аддзеяслоўны назоўнік ад свянаць ‘асаджаць’ (гл.) ці свянуць ‘блякнуць, выцвітаць’ (Ласт.), што звязана з вянуць, вяліць (гл.) — пры дапамозе завяльвання кіёк рабіўся больш моцным.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вя́нуць. Ст.-рус. вянути, рус. вя́нуть, укр. вʼя́нути, ст.-слав. оувѧдати, чэш. vadnouti, польск. więdnąć, балг. вя́на, серб.-харв. ве́нути і г. д. Прасл. *vędnąti, ‑vędati. Лічыцца роднасным са ст.-в.-ням. swintan, ням. schwinden ’тс’. Гл. Фасмер, 1, 375. Ад *vęd‑ суфіксам ‑l‑ ўтворана *vędl‑ ’вялы’, якое ляжыць у аснове дзеяслова вя́ліць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)