І́мне ’вымя’ (Ліс.). Ад вымя (гл.) са стратай в‑ у пачатку слова; параўн. рус. дыял. и́мя ’вымя’, балг. дыял. и́ме ’тс’; ‑н‑ з асновы ўскосных склонаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́м’е ’вымя’ (палес., З нар. сл.). Гл. вы́мя, адносна фанетыкі гл. ву́зверыцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
до́йла ср., прост.
1. вы́мя;
2. перен., презр. мотня́ ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Лы́мя ’вымя’ (Сцяшк., Інстр. III). Да вы́мя (гл.). Мена в > л, як у лыві́рка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сучы́ны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да сукі (у 1 знач.), сучкі 1.
•••
Сучынае вымя — народная назва нарыва пад пахай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
набу́хнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; набу́х, -хла; зак.
1. Стаць гатовым, каб распусціцца, прарасці.
Пупышкі набухлі.
2. Павялічыцца ў аб’ёме ад вільгаці, сырасці.
Рамы набухлі.
Боб набух.
3. Павялічыцца ад прыліву крыві, малака.
Вены набухлі.
Вымя набухла.
|| незак. набуха́ць, -а́е.
|| наз. набуха́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даі́ць, даю́, до́іш, до́іць; до́ены; незак.
1. Выцэджваць малако з вымя.
Д. кароў.
2. перан. Настойліва вымагаць у каго-н. сродкі і інш. (разм.).
|| зак. падаі́ць, -даю́, -до́іш, -до́іць; -до́ены.
|| наз. дае́нне, -я, н. і до́йка, -і, ДМ до́йцы, ж. (да 1 знач.).
|| прым. даі́льны, -ая, -ае.
Даільная ўстаноўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ву́мя ’вымя’ (Бяльк.), ву́мянё ’тс’ (зэльв., навагр., Сцяшк. МГ, Сцяц., Жыв. сл.). Відаць, не можа разглядацца як вынік другаснай лабіялізацыі ы ў вымя (гл.), паколькі арэал пераходу ы > у пасля губных не дасягае тэрыторый фіксацыі форм з у (ДАБМ, карта 39). Спецыфічны лексікалізаваны характар адзначанай фанетычнай з’явы выкліканы, відаць, пазіцыяй ы паміж двух губных гукаў; параўн. таксама в.-луж. wumjo, н.-луж. wumje ’вымя’, дзе лабіялізацыя — рэгулярная з’ява, паралельная да паўд.-бел. вум’е (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сучаі́м’е, сухаі́мʼе ’павялічаныя залозы пад пахай’ (люб., шчуч., Сл. ПЗБ). Гл. сучча вымя ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́дна ’плавальны сродак’, ’вядро’ (ТСБМ), судно́ ’пасудзіна’ (Нас., Сл. ПЗБ, Ян., Мат. Гом., Касп., Бяльк.), ’карабель’ (Сл. ПЗБ), ’вымя ў каровы’ (віц., Жыв. св.), ст.-бел. судно ’лодка, карабель’ (XV ст., КГС). Рус. су́дно ’судна; пасудзіна’, смал. ’вымя ў каровы’, ст.-рус. судьно ’судна; лодка’. Дэрыват з суф. ‑н‑ ад суд (гл. суды). Фасмер (3, 796) слова ў значэнні ’судна, лодка’ параўноўвае з франц. vaisseau ’карабель’ ад лац. vasscellum ’маленькая пасудзіна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)