Ву́сьцень ’вусце’ (Бяльк.). Ад ву́сце, аформленае прадуктыўнай суфіксацыяй на ‑ень (Вярхоў, Аб нек. асабл., 33 і наст.); да лакатыўнага значэння параўн. мсцісл. за́расцень ’зараснік’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́сць ’чалеснікі’ (Сцяшк. МГ); параўн. рус. усть ’вусце’. Відаць, ад ву́сце ’ўваход у печ’, успрынятага як форма мн. л. або зборн.; параўн. чале́снік, чале́снікі і чэ́люсць, чэ́люсце ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дэ́льта 1, ‑ы, ДМ ‑льце, ж.
Вусце ракі з наноснай раўнінай, разрэзанай шматлікімі рукавамі і пратокамі. Дэльта Волгі.
[Ад назвы грэчаскай літары «дэльта» (Δ) і якая мае форму трохвугольніка.]
дэ́льта 2, ‑ы, ДМ ‑льце, ж.
Назва чацвёртай літары грэчаскага алфавіта.
[Грэч. delta.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ву́сцінка ’адтуліна ў жаку’ (КСТ). Да ву́сце ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́плаў ’выток рэчкі’ (Яшк., слаўг.). Польск. (стар.) wypław ’вусце ракі’. Да выплавіць (Нітшэ, 184). Гл. таксама плавіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́сцянак ’затычка’ (Мат. Гом.). Няясна, магчыма, да ву́сце ’адтуліна’ (з пераносам значэння з таго, што затыкаюць, на тое, чым затыкаюць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
со́пуха, ‑і, ДМ ‑пусе, ж.
Абл.
1. Вусце печы і пад. Сопуха печы. □ Ціхон узяў клешчамі даўгаваты прэнт жалеза і сунуў яго ў сопуху горна. Сабаленка.
2. Сажа. Лахматыя камякі дыму кружацца між небам і зямлёю. Вось-вось — лезе сопуха ў ноздры, у рот, труціць чадам. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вусёнак ’частка жака; рукаў, па якому рыба заходзіць у жак ці нерат’ (Касп.). Ад ву́сце ’горла ў жаку ці нераце’; параўн. смал. вустёнок ’уваход для рыбы ў вяршу, мярэжу’ (Мат., смал.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́свіца ’збанок’ (Янк. 1). Утворана ад ву́сце (устье > *устьица > *уствица) або ад вуста́; параўн. ст.-чэш. ústicě ’шкляная пасудзіна’ (Махэк₂, 671, ад ústa), параўн. таксама семантычна падобныя ўтварэнні тыпу гарла́ч і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
замы́ць, ‑мыю, ‑мыеш, ‑мые; зак., што.
1. Адмыць пляму, не мыючы ўсю адзежыну. Зажыць рукаў.
2. Сапсаваць, няўмела ці занадта часта мыючы. Замыць сукенку.
3. Змыць няроўнасці на пяску, зямлі і пад. (пра цякучыя воды). Гэткі дождж — любы след замые! Савіцкі. // Занесці пяском, жвірам вусце ракі, які‑н. прадмет на дне ракі. / у безас. ужыв. Камень замыла пяском.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)