падшыба́ць, ‑ае; незак., каго.
Разм. Разбіраць, ахопліваць (пра пачуцці). Гудуць цапы ўгары праворна, Ідзе работа дружна, спорна, Аж падшыбае ўсіх ахвота. Колас. [Рыгор:] Іншы раз такая злосць падшыбае, што я гатоў смерць зрабіць. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уключа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Незак. да уключыць.
2. (звычайна з займеннікам «сябе»). Мець сваёй састаўной часткай; ахопліваць. Рэвалюцыйна-вызваленчы рух працоўных заходніх абласцей Беларусі ўключаў у сябе і барацьбу супраць нацыянальнага прыгнёту. Хромчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Перапёнка ’планка з адтулінай для млёна’ (іўеў., ЛА, 4). усх.-беласт. перэпёнка ’жалезны круг, які злучае рукаяткі плуга’ (Смул.). Відаць, утворана ад перапяць, перапнуць (гл.), параўн. польск. przepiąć ’счапляючы, ахопліваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
обнима́ть несов.
1. абдыма́ць, абніма́ць;
обнима́ть дру́га абдыма́ць (абніма́ць) ся́бра;
2. перен. (охватывать) ахо́пліваць; (окутывать) аго́ртваць; (овладевать) апано́ўваць;
сбо́рник обнима́ет всё напи́санное писа́телем збо́рнік ахо́плівае ўсё напі́санае пісьме́ннікам;
3. перен. (постигать) ахо́пліваць, абніма́ць, абдыма́ць; см. обня́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
охва́тывать несов.
1. (обнимать, обхватывать) ахо́пліваць, ахапля́ць, абхо́пліваць, абхапля́ць;
2. (окружать, опоясывать) ахо́пліваць, ахапля́ць, акружа́ць, апяра́зваць; (облегать — ещё) абляга́ць;
3. (обволакивать, окутывать) ахо́пліваць, ахапля́ць, (о тучах, облаках — ещё) абклада́ць, абкла́дваць, (о тумане, дыме — ещё) засціла́ць, (окутывать) аго́ртваць; (обнимать) абніма́ць, абдыма́ць; (осаждать — о чувствах, мыслях — ещё) аго́ртваць; (о чувствах, сне — ещё) апано́ўваць; (захватывать) захо́пліваць;
4. (постигать) ахо́пліваць, ахапля́ць;
5. (включать в свой состав, вовлекать в круг действия чего-л.) ахапля́ць;
6. (заходить с фланга) воен. ахапля́ць; см. охвати́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
исполня́тьII несов., уст. (наполнять) напаўня́ць (чым);
исполня́ть се́рдце наде́ждой напаўня́ць сэ́рца надзе́яй; (охватывать — о чувствах, мыслях и т. п.) ахо́пліваць, апано́ўваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
панава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; незак.
1. Мець уладу над кім-, чым-н., мець перавагу перад кім-, чым-н. або дзе-н.
П. у паветры.
П. на моры.
2. Мець пераважнае распаўсюджанне.
Там панавала менавіта гэта думка.
3. Ахопліваць, напаўняць сабой усё.
У лесе панавала цішыня.
4. над чым. Узвышацца, узнімацца над чым-н.
Узвышша пануе над наваколлем.
5. Жыць у раскошы (разм.).
Завёў сабе добрую гаспадарку і пануе.
|| наз. панава́нне, -я, н. (да 1—3 і 5 знач.).
Фашысцкія захопнікі імкнуліся да панавання над светам.
П. ў паветры.
Палітычнае п.
П. чалавека над прыродай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шы́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак., што.
1. Рабіць больш шырокім па тэрыторыі, расшыраць. Некалькі дзён запар непадалёк ад кузні ўсё кланяўся экскаватар — выкідваў балотную твань, шырыў азярцо для птушак. Даніленка. // Павялічваць у аб’ёме. Халоднае паветра было такое салодкае, што ледзь не да разрыву шырыла магутныя грудзі бацькі. Караткевіч.
2. перан. Ахопліваць вялікую колькасць людзей, рабіць масавым. [Букрэй:] — А ваш, таварышы, абавязак — шырыць, развіваць паўстанне. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рэ́пік ’род шматгадовых травяністых раслін сямейства складанакветных’ (ТСБМ), ’Eupatorium L.’ (Байк. і Некр.), ’дзядкі’ (Касп.). Укр. репʼя́х, рус. репе́й, польск. rzep, в.-луж. rěpik, чэш., славац. repík ’тс’, серб. і харв. рѐпух ’тс’, балг. репей, ст.-слав. рѣпьѥ. Прасл. *rěpъ/*rěpьjь ’учэплівая расліна’ ад *rěpiti ’хапаць, чапляцца’ (Борысь, 533). Мяркуецца сувязь з літ. aprepti ’ахопліваць’, reples ’абцугі’, ст.-прус. raples ’тс’, лац. rapio ’хапаць, абрываць’ (Фасмер, 3, 471).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
обдава́ть несов.
1. (обливать) абліва́ць;
2. (охватывать, пронизывать) ахо́пліваць, ахапля́ць, павява́ць (на каго, што, чым-небудзь);
3. перен. аго́ртваць, павява́ць (на каго, што, чым-небудзь); см. обда́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)