ашчарэ́пліваць

‘моцна абхапляць, абдымаць каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. ашчарэ́пліваю ашчарэ́пліваем
2-я ас. ашчарэ́пліваеш ашчарэ́пліваеце
3-я ас. ашчарэ́плівае ашчарэ́пліваюць
Прошлы час
м. ашчарэ́пліваў ашчарэ́плівалі
ж. ашчарэ́плівала
н. ашчарэ́плівала
Загадны лад
2-я ас. ашчарэ́плівай ашчарэ́плівайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час ашчарэ́пліваючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

обнима́ть несов.

1. абдыма́ць, абніма́ць;

обнима́ть дру́га абдыма́ць (абніма́ць) ся́бра;

2. перен. (охватывать) ахо́пліваць; (окутывать) аго́ртваць; (овладевать) апано́ўваць;

сбо́рник обнима́ет всё напи́санное писа́телем збо́рнік ахо́плівае ўсё напі́санае пісьме́ннікам;

3. перен. (постигать) ахо́пліваць, абніма́ць, абдыма́ць; см. обня́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

обхва́тывать несов., в разн. знач. абхапля́ць, абхо́пліваць, абхва́тваць; (обнимать) абніма́ць, абдыма́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Абшчэ́пліваць ’абдымаць моцна’ (Нас. Доп.). Гл. абшчапіць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Абгарня́ць ’загарнуць’ (Яруш.), обгорнять ’акружаць, абдымаць, апранаць’ (Булг.), абгорнути ’акружыць’ (Нас. гіст.). Гл. гарнуць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Абыйма́ць ’абдымаць’ (Гарэц.), абыйманак ’абдымак’ (Др.-Падб.) < *абімаць, прасл. ob‑jьмǫ ob‑jęti, параўн. літ. im̃ti ’браць’, лац. emere ’тс’. Гл. мець.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ка́пці ’лапці з вяровак’ (Сцяшк.), ’тапачкі з нітак’ (слонім., Сл. паўн.-зах.). Ст.-бел. капти ’хатнія туфлі’ (XVI ст.) запазычана са ст.-польск. kapcie < славац. kapce ’буркі’ < венг. kapca ’ануча’, ’лямцаваты абутак’. Апошняе можа быць славізмам (< ст.-рус. копытьца) або запазычаннем з тур. qapsaq ’матэрыял для абкручвання ног’, kapsamak ’абхопліваць, абдымаць’ (Слаўскі, 2, 51–52; Булыка, Запаз., 139).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Падглы́бціць ’прысвоіць’ (Касп.). Бліжэйшы славянскі адпаведнік — польск. дыял. gląbać ’хапаць, забіраць сабе; абдымаць’. Польск. слова роднаснае слав. globa, globiti (аб апошніх гл. Трубачоў, ЭССЯ, 6, 131 і наст.), параўн. бел. аглобля. Лаўчутэ абгрунтавана (Балтизмы, 103 і наст.) на аснове семантычнага і арэальнага крытэрыяў ставіць пытанне аб запазычанні польск. gląbać з балцкіх моў, параўн. літ. globti, glėbti ’укрываць, ухутваць; хапаць, прысвойваць’, лат. glabät ’берагчы, захоўваць’ і г. д. Што датычыць канкрэтнага статуса беларускага слова, то яно можа быць прэфіксальным утварэннем на беларускай глебе як ад польск. gląbać, так і ад літ. globti з дыялектнай зменай а > ы і падваеннем інфінітыўнага канчатку.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

расцягну́ць, ‑цягну, ‑цягнеш, ‑цягне; зак., каго-што.

1. Нацягваючы, зрабіць шырэй ці даўжэй. Расцягнуць шапку. Расцягнуць абутак. □ Гарманіст расцягнуў мяхі, і ўсё зазвінела, ажыло... Дуброўскі. // Паслабіць што‑н. сцягнутае, зацягнутае. [Гаспадар] ледзь расцягнуў на шыі сабакі пятлю з тонкага тэлефоннага кабелю. Дамашэвіч. // Пашкодзіць пры моцным напружанні, удары, неасцярожным руху (сухажылле, звязкі і пад.). Брудная нага каля кветачкі распухла — вывіхнуў [Шура] ці расцягнуў. Навуменка.

2. Нацягнуўшы, раскласці, развесіць, разаслаць і пад. у даўжыню ці ў шырыню. Расцягнуць палатно на лузе. □ [Мужчыны] расцягнулі брызент і ўмацавалі яго на слупах, як сценку ад ветру. Лупсякоў.

3. Размясціць доўгім, рэдкім радам або паласой на якой‑н. (часцей значнай) адлегласці. Расцягнуць абоз на некалькі кіламетраў. □ — Там [у лесе] .. [Адлеру] прыйдзецца расцягнуць свой фронт на дзесяткі кіламетраў. Шамякін.

4. Разабраць, разнесці па частках або адно за другім у розныя бакі. Уся радня выскачыла на дарогу і ў момант расцягнула скрыні і мяхі. Б. Стральцоў. // Разм. Раскрасці. Даніліха здзіўлена паглядзела на Язэпа: — Дык а хату на каго мне кінуць? Тут жа толькі адвярніся, ураз усё расцягнуць... Асіпенка.

5. Разм. Адцягнуць адно ад другога, разняць. [Максім і Сяргей] кінуліся адзін аднаго абдымаць і, пакуль.. расцягнулі іх, паспелі сказаць, што ідуць сустракацца з жонкамі. Машара.

6. Зацягнуць, затрымаць, прадоўжыць. Расцягнуць даклад. Расцягнуць тэрмін сяўбы. □ А вучобу я ўсё-такі запусціў і апошні курс расцягнуў на два гады. Якімовіч. // Знарок, павольна вымавіць (гук, слова і пад.), працягнуць. — Та-а-ак, — расцягнуў пануры салдат. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

охва́тывать несов.

1. (обнимать, обхватывать) ахо́пліваць, ахапля́ць, абхо́пліваць, абхапля́ць;

2. (окружать, опоясывать) ахо́пліваць, ахапля́ць, акружа́ць, апяра́зваць; (облегать — ещё) абляга́ць;

3. (обволакивать, окутывать) ахо́пліваць, ахапля́ць, (о тучах, облаках — ещё) абклада́ць, абкла́дваць, (о тумане, дыме — ещё) засціла́ць, (окутывать) аго́ртваць; (обнимать) абніма́ць, абдыма́ць; (осаждать — о чувствах, мыслях — ещё) аго́ртваць; (о чувствах, сне — ещё) апано́ўваць; (захватывать) захо́пліваць;

4. (постигать) ахо́пліваць, ахапля́ць;

5. (включать в свой состав, вовлекать в круг действия чего-л.) ахапля́ць;

6. (заходить с фланга) воен. ахапля́ць; см. охвати́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)