Лажок ’лагчына’ (Сл. паўн.-зах.), ’лужок, упадзістае месца сярод поля’ (Нас., ТСБМ), ’лужок з вадою’ (Рам., 8). Памяншальнае да лог (гл.). Сюды ж жлоб. лажок ’паз у бервяне’ (Мат. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прале́сак ’сцежка, паласа паміж лесам’ (Касп.), проле́сак ’пералесак’ (Мат. Гом.). Рус. дыял. проле́сок ’доўгая прагаліна ў лесе’, укр. пролі́сок ’прагаліна, паляна’, польск. przelasek ’лясок сярод поля’. Конфіксны дэрыват пра- + ‑ак адлес.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Расто́ў ’востраў сярод балота, на якім расце высокі лес’ (віц., Яшк.). Слова няяснага паходжання запісана Раманавым у Веліжскім павеце, параўн. рус. дыял. ростово́й ’жывы, на корані (пра лес)’. Да расці́ (?), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ацале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. Астацца цэлым, непашкоджаным сярод разбуранага, уцалець. Як ацалелі дрэвы тут кругом, Дзе фронт узрыў снарадамі грунт шэры? Танк. // Астацца жывым, не загінуць. Ацалець у жорсткім баі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́ечнік, ‑а, м.
Той, хто расказвае байкі. [Лабановіч:] — І сярод усяе гэтае абстаноўкі вы будзеце слухаць апавяданне якога-небудзь баечніка-дзеда аб падзеях мінулага, дзе праўда і фантазія пераплятаюцца ў дзіўных злучэннях. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
і́хні, ‑яя, ‑яе; займ. прыналежны.
Які належыць ім. Сярод нас, хлопцаў, былі і дзяўчаты. Іхняй смеласці і рашучасці можна было толькі зайздросціць. «Маладосць». Абганяе музыкаў саміх Пра цымбалы пра іхнія слых. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўста́нак, ‑нка, м.
Невялікая чыгуначная станцыя. Цягнік прыпыніўся на глухім паўстанку, сярод поля. Пянкрат. Ехалі доўга, і на кожнай станцыі і паўстанку нас абганялі вайсковыя эшалоны з тэхнікай і жывой сілай. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адзна́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак.
1. каго-што. Абазначыць якой-н. меткай; запісаць, паставіць адзнаку для ўліку і пад.; вызначыць.
А. адсутных у журнале.
А. камандзіроўку.
2. каго-што. Звярнуць увагу, заўважыць, указаць на каго-, што-н.
А. добрую якасць працы.
3. каго-што. Вылучыць сярод іншых за якія-н. заслугі, узнагародзіўшы чым-н.
А. майстроў.
4. што. Ушанаваць чым-н. якую-н. дату, падзею.
А. заканчэнне інстытута.
|| незак. адзнача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цар, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Тытул манарха ў некаторых краінах, а таксама асоба, якая мае такі тытул.
2. перан., каго-чаго. Першы, лепшы ў якіх-н. адносінах сярод сабе падобных.
Леў — цар звяроў.
◊
Без цара ў галаве хто (разм.) — пра неразумнага, дурнаватага чалавека.
|| памянш.-зніж. царо́к, -рка́, -ркі́, -рко́ў, м. (да 1 знач.).
|| ж. цары́ца, -ы, мн. -ы, -ры́ц.
|| прым. царо́ў, -о́ва (да 1 знач.) і ца́рскі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
папуля́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Просты, зразумелы, даступны (па зместу, мове, форме і пад.). Папулярная літаратура. Папулярная музыка.
2. Які карыстаецца сімпатыямі грамадскасці, шырока вядомы. Яго [Каліноўскага] імя было вельмі папулярным сярод мае. Ларчанка. Па той зацікаўленасці, якую праяўлялі палітвязні да Мікодыма Вайцяхоўскага, Максім здагадаўся, што яго новы сусед сярод палітвязняў з’яўляецца папулярнай асобай. Машара. // Распаўсюджаны, шырока вядомы. Папулярная песня. □ Верш [М. Танка] «Спатканне» — адзін з лепшых і найбольш папулярных у свой час узораў грамадзянскай лірыкі паэта давераснёўскай пары. Бугаёў.
[Ад лац. popularis — народны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)