Кром 1 ’хвоя са спілаванай вяршыняй для борцей’ (ТС). Параўн. кромка (гл.).
Кром 2 ’акрамя, апрача’ (ТС). Укр. крім, рус. кроме ’тс’. Параўн. ст.-рус. кромѣ ’асобна’, рус. кром ’край, канец’, ст.-слав. кромѣ ’апрача’, чэш. kromě ’тс’, в.-луж. kroma ’край’, ст.-польск. kromie ’апрача’, польск. kroma ’кавалак, скарынка’. З гэтых супастаўленняў відаць, што прасл. kromě ’апрача’ loc. sing. ад kroma ’частка, край’. Параўн. ст.-в.-ням. hrama ’рама’, ст.-англ. hremman ’перагароджваць, заступаць’. Іншыя індаеўрапейскія паралелі больш праблематычныя (параўн. Пятлёва, Этимология–1974, 25).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́бруб ’плошча зямлі ў адным кавалку’ (КЭС). Рус. о́бруб ’дзеянне па дзеяслову абрубіць; калодзежны зруб’, укр. обру́б ’асобны кавалак зямлі, участак’, польск. obrąb, obręb ’абмежаваная тэрыторыя, участак, граніца’, в.-луж. wobrub ’край, абрубка адзежы’, чэш. obruba, серб.-харв. òbrub(a) ’край адзежы, кашулі’; ’нізкая каменная агароджа калодзежа’. Да абрубіць. Параўн. абрубак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акра́ек, ‑райка, м.
1. Край чаго‑н. У небе з-за гор выплыў ускудлачаны акраек хмары — хутка пасоўваўся дождж. Быкаў.
2. Тое, што і акравак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падрахава́ць, ‑рахую, ‑рахуеш, ‑рахуе; зак., што.
Разм. Палічыўшы, зрабіць падрахунак; падсумаваць. Прайшлі спачатку [юныя натуралісты] праз увесь край, дзе рос ядловец, падрахавалі прыблізна колькасць лепшых кустоў. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свіні́на, ‑ы, ж.
Свіное мяса як ежа. — Здаўна наш, край славіцца лясамі, а лясы — звярамі. Скажу вам, дзеткі, што няма мяса лепш за свініну. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плі́скаць ’выплюхваць, праліваць вадкасць праз край’, плюнуць ’праліць праз край’, ’плёснуць, пляснуць, трохі праліць’, плюханне ’праліванне праз край пасудзіны’, пліску́чы ’невыгодны з-за адхоністых краёў посуд дня нашэння вадкасці’ (Нас.), плюскаць ’разліць’ (Яруш.), пліскагща ’плюхацца’ (Мік.), рус. смал. плистть ’пырскаць’, серб.-харв. плиска ’усплёск вады, калі ў яе кідаюць каменьчыкі’, балг. плисвам, плискам ’плёскаць, пырскаць, плюхаць’, макед. плиска ’тс’. Гукапераймальнае. Параўн. плісь! — пра імгненнае праліццё вадкасці праз край (Нас.). Сюды ж пляскацца ’пырскацца’ (жыле, Мат. Гом.; Жыв. сл.), плыскатыся, плэскатысь ’тс’ (пін., З нар. сл.; драг., Нар. лекс.), плісконіна ’плёханне, пырсканне’ (ТС), плюснуць ’лінуць, плюхнуць’ (Сцяшк. Сл.), пліскаi̯ (гл.). Гл. Смаль-Стоцкі, Приміт., 169; Куркіна (Этимология–1981, 15) бачыць тут комплекс /?/-, варыянт зыходнага кораня *реІ‑/*роі‑ з чаргаваннем *pliskati/*plixati, гл. плюхаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
капе́ж м.
1. (род. капяжу́) (падение капель с крыш) капе́ль ж.;
2. (род. капяжа́) ни́жний край кры́ши
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ве́нца ’абадок (пасудзіны); абадок, кольца’ (БРС, Шатал.). Укр. ві́нця мн. л., н. р. ’край пасудзіны’. Можна меркаваць, што гэта слова ўзнікла метафарызацыяй да *věnъkъ, *věnъkъ. Параўн. рус. дыял. ве́нчик ’тоўсты аплёт па верхняму краю снеткавага каша’, вене́ц ’горны хрыбет кругам, паўкругам; край высокага стэпу і г. д.’ Параўн. Рудніцкі, 1, 430–431.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кант¹, -а, М ка́нце, мн. -ы, -аў, м.
1. Востры край, рабро чаго-н.
К. стала.
2. Каляровы шнурок, аблямоўка па краях або швах адзення, часцей форменнага.
3. Палоска, якой абклеены (абведзены) па краях у выглядзе рамкі малюнак, табліца і пад.
|| памянш. ка́нцік, -а, мн. -і, -аў, м.
|| прым. ка́нтавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пералі́ць I сов., в разн. знач. перели́ть;
п. малако́ з паке́та ў шкля́нку — перели́ть молоко́ из паке́та в стака́н;
п. кроў — перели́ть кровь;
п. це́раз край — перели́ть че́рез край
пералі́ць II сов. перели́ть;
п. ста́тую — перели́ть ста́тую
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)