части́ца
1. (небольшая часть) часці́нка, -кі ж.;
2. (крупица) перен. крупі́нка, -кі ж.;
3. грам., физ. часці́ца, -цы ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
амі́н,
1. часціца. Заключнае слова малітваў, пропаведзей; азначае «так», «правільна».
2. у знач. наз. амі́н, ‑у, м. Разм. Канец, усё, скончана.
[Грэч. amēn яд стараж.-яўр.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
-не́будзь, часціца.
Ужываецца як другая частка неазначальных займеннікаў і прыслоўяў, напрыклад: хто-небудзь, што-небудзь, які-небудзь, куды-небудзь, дзе-небудзь.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уключэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. уключаць — уключыць і уключацца — уключыцца.
2. Спец. Тое, што ўключана; іншародная часціца. Газападобныя ўключэнні ў шкле.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тык 1 — аддзеяслоўная часціца, перадае раптоўнае або нечаканае дзеянне (мсцісл., Нар. лекс., Нас.). Ад тыкаць (гл.).
Тык 2 — злучнік або часціца: тык багдайбы мяне (В. Дунін-Марцінкевіч), укр. дыял. тик ‘тс’. Паводле Копечнага (Этимология–1967, 27; ESSJ SG, 2, 77), вынік дэсанарызацыі дык (гл. ды).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
от, часціца.
Разм. Вось. Алене было прыемна, што жанкі хваляць лён, а от што пра тату гавораць — не падабалася. Чарнышэвіч. [Аканом:] — От, калі маеце час, дык сядайце і паедзем. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хаця́, злучн. і часціца.
Разм.
1. злучн. уступальны. Падпарадкоўвае даданыя ўступальныя сказы, выступаючы ў значэнні «нягледзячы на тое, што». Няўтульнымі сталі пакоі, хаця мэбля была на месцы. Лынькоў. На перавале на хвіліну спыніліся, каб адпачыць. Цяпер можна не спяшацца, хаця і вечарэла ўжо. Шамякін. / Пры наяўнасці супраціўных злучнікаў у галоўным сказе. Стары Апанас Гарбуз хаця і лічыў сябе набожным, але ў [царкву] хадзіў рэдка. Чарот.
2. часціца ўзмацняльна-вылучальная. Тое, што і хоць (у 5 знач.). — А таварышок, а паночак, а залаценькі, а не карайце ж вы хаця моцна яго, — загаласіла Рыпіна. Крапіва.
3. часціца ўзмацняльна-абмежавальная. Тое, што і хоць (у 6 знач.). Ад крыўды і голаду моцна засмактала ў .. [Лёнькі] пад грудзьмі: хаця б адну бульбіну з’есці. Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ной — узмацняльная часціца: Ной гэты год у лесі ягад мнозазна! (стаўб., Сл. ЦРБ). Няясна, магчыма, ну і ’але ж’ > ну й > ной.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нуле́, нулі — сцвярджальная часціца (Жд. 2, Сл. ЦРБ), нуле ’тс’ (карэл., Янк. Мат.), тое ж нале, ноле (гл.). З ну і але.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Відзь (часціца) ’ж, аднак’ (Нас.) запазычана з рус. ведь ’тс’ (< ст.-рус. вѣдь, ст.-слав. вѣдѣ). Сюды ж відзь жа ’аднак жа’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)