Двор ’двор’ (БРС, Нас., Шат., Касп., Сцяшк. МГ). Рус. двор, укр. двір, польск. dwór, чэш. dvůr, серб.-харв. двор, балг. дво̑р, ст.-слав. дворъ. Прасл. *dvorъ лічыцца роднасным са слав. *dvьrь ’дзверы’. Параўн. далей ст.-інд. dvā́ram ’вароты, дзверы’, лац. forum ’пярэдні двор’, лат. dvars ’брамка’. Фасмер, 1, 489; Бернекер, 1, 241; Траўтман, 63; Трубачоў, Эт. сл., 5, 169–170. Спецыяльна для *dvьrь параўн. гоц. daúr, літ. dùrys, лац. forēs, ст.-інд. dúraḥ і г. д. (Трубачоў, Эт. сл., 5, 171–172).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саму́сь ’нешта нябачнае, якое прыводзіць рэчы ў рух’: самусь дзверы очыныв (КЭС). Ад самы з палес. пераходам ы > у і часціцай сь. Не выключаны ўплыў імя Самусь з Самуіл (гл. Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шмы́гать несов., разг.
1. шмы́гаць;
шмы́гать в дверь шмы́гаць у дзве́ры;
2. (шаркать) шо́ргаць, ша́ркаць;
3. (носом) шмо́ргаць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шмыгну́ть сов., однокр.
1. шмыгну́ць;
шмыгну́ть в дверь шмыгну́ць у дзве́ры;
2. (шаркнуть) шо́ргнуць, ша́ркнуць;
3. (носом) шмо́ргнуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́студзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
Ахаладзіць, выпусціўшы цяпло (пра памяшканне). Хату выстудзілі за дзень, бесперапынку адчыняючы дзверы. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зары́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Пачаць рыпаць. // Рыпнуць некалькі разоў запар. Хрыпла зарыпалі дзверы сянец, бразнула гучна клямка. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пералажы́ць ’заперці (дзверы)’ (лід., Сл. ПЗБ). Фармальна да пера- і лажы́ць (гл.), аднак семантычна падобна да літ. užkélti ’замкнуць, зачыніць (вароты)’, у якім kélti мае (побач з іншымі) значэнне ’перамяшчаць; пераводзіць, пераносіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́бель ‘від гэбля’: тубелям дзелаюць філінговыя дзверы (свісл., Шатал.), ту́блі выбіраюць вузкія фальцы на абшыўцы (Сцяшк.). Не зусім ясна. Відаць, з ням. dóppelt, ці ⁺Doppelhobel ‘гэбель, які выбірае падвойныя пазы’ (гл. яшчэ дубальт).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
што́ра, ‑ы, ж.
Заслона на акно (радзей на дзверы), якую можна падымаць, апускаць або рассоўваць у бакі. Апусціць шторы. Рассунуць шторы. □ Адкінуўшы шчыльную жоўтую штору, маёр зірнуў у акно. Навуменка. [Пакой] злёгку зацяняўся прыапушчанымі шторамі. Ракітны. Ротмістр замкнуў стол і цвёрдаю, хуткаю хадою выйшаў з кабінета ў другія дзверы, завешаныя штораю. Колас.
[Фр. store.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
набра́кнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; набра́к, -кла; зак.
1. Набрыняўшы ад вільгаці, павялічыцца ў аб’ёме; набухнуць.
Дзверы набраклі.
2. Тое, што і набухнуць (у 1 і 3 знач.).
|| незак. набрака́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е.
|| наз. набрака́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)