◎ Пле́шніца ’вялікая суконная хустка (з махрамі і ў клетку)’ (чавус., Мат. Маг.). Відаць, з *(паплечніца ’хустка, якая накідвалася на плечы’. Да плячо (гл.)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прышы́бці ’забіць’ (узд., Жд. 2), прышы́бнуць перан. ’прыгнясці’ (паст., Сл. ПЗБ), прышыбну́ць ’ашукаць, абмануць’ (Бяльк.), прышыба́ць ’хутка дабірацца’ (Мат. Гом.). Гл. шыбаць, шыбава́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́цік ’адтуліна ў лямпе для кнота’ (добр., Мат. Гом.). Да рот (гл.). Утворана ў выніку пераносу семантыкі паводле падабенства рэаліі з паўадкрытым ротам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́псам ’напралом’ (Мат. Гом.), ’нечакана; хутка’ (жлоб., Наша слова, 2002, 16 кастр.). Магчыма, вынік шэрагу фанетычных змен: раптам > рапцам, рэпцам > рэпсам. Гл. раптам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́хнуць ’стукнуць’ (Мат. Гом.). Рус. раха́ть, рахну́ть ’кідаць што-небудзь цяжкае’, славац. rachnúť ’грымнуць; бухнуць’, чэш. řachnouti ’тс’. Магчыма, гукапераймальнае (Фасмер, 3, 449).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сад калёс ’круг колаў, 2 пярэдніх і 2 задніх’ (Маслен.), садо́к ’тс’ (Мат. Гом.). Чэш. sada ’камплект, набор’. Да садзіць; гл. Рэйзак, 558.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сукры́сты ’кучаравы’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ; Мат. Маг.), сукрі́стый ’тс’ (мсцісл., З нар. сл.), ’крута спрадзены’ (в.-дзв., швянч., Сл. ПЗБ). Гл. сукро.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ёмка ’чапяла’ (БРС, ТСБМ, Шат., Сцяшк., Мат. Гом., Шатал., Шн., Выг., Янк. I, БДА, Маш.). Рус. ёмка ’тс’ да прасл. ęti, jьmǫ ’браць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́кат ’выраз, дэкальтэ’ (Бяльк., Юрч., З нар. сл., Шатал., Мат. Гом.); ’лупатасць’ (Бяльк., Юрч.). Рус. вы́кот, укр. ви́кот ’тс’. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад вы́каціць, выка́тваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Какалу́га ’чаромха, Prunus padus’, какалуша ’тс’ (Бяльк., Мат. Гом., Шат.), кукалушка ’тс’ (Бяльк.), какалуша ’тс’ (Растаргуеў). Усх.-бел. інавацыя: гаплалогія з калакалуша, калакалука (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)