саката́ць, -качу́, -ко́чаш, -ко́ча; -качы́; незак.
1. Пра курэй: кудахтаць, утвараць сокат; пра насякомых, птушак: стракатаць, утвараць строкат.
Сакочуць куры.
Трывожна стракатала сарока.
2. Часта стукаць, страляць, трашчаць.
У лесе сакаталі кулямёты.
3. перан. Вельмі хутка, не сціхаючы, гаварыць (разм.).
|| наз. саката́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Разныкаць ’вымусіць часта згінацца’ (Юрч. СНЛ). Да ны́каць 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разлётацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Пачаць лётаць часта, не спыняючыся; разлятацца 2. Самалёты разлёталіся — гудуць і гудуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэ́дкасць, -і, ж.
1. гл. рэдкі.
2. Рэдкая з’ява.
Жывыя кветкі на Поўначы — вялікая р.
3. Рэдкі прадмет, музейная, антыкварная рэч.
Бібліяграфічная р.
Калекцыя рэдкасцей.
◊
На рэдкасць — аб кім-, чым-н. выключным, рэдкім.
Дні стаялі на рэдкасць халодныя.
Не рэдкасць — звычайна, часта бывае.
Такія выпадкі — не рэдкасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скланя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак.
1. што. Змяняць іменныя часціны мовы па іх граматычных формах.
С. назоўнікі.
2. перан., каго-што. Часта ўпамінаць, многа гаварыць пра каго-, што-н. (звычайна непрыхільна; разм.).
|| зак. праскланя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е (да 1 знач.).
|| наз. склане́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зайгра́ць 1, і заігра́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Часта іграючы на чым‑н. або чым‑н., зрабіць непрыгодным. Зайграць пласцінку.
2. Часта выконваючы (сцэнічны або музычны твор), зрабіць банальным, збітым. Зайграць п’есу.
зайгра́ць 2 і заігра́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Пачаць іграць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́шчарка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; м. і ж.
Разм. Той, хто часта шчэрыць зубы; выскаляка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разво́хкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Пачаць вохкаць, выказваць жаль, боль і пад., часта паўтараючы «вох». Развохкалася бабулька.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скры́пацца ‘часта хадзіць у хату і з хаты, часта адчыняць дзверы’ (дзярж., карэліц., Нар. сл.), вы́скрыпаць хату ‘выстудзіць хату, часта ходзячы то на двор, то са двара’ (там жа). Магчыма, да скрыпе́ць (гл.); параўн. пару прасл. *skripěti — *skripati ‘скрыпець, скрыгітаць’ (SEK, 4, 301), але Варбат (Этимология–1981, 19) бачыць магчымасць пры параўнанні з літ. skrýbauti ‘хутка рухацца’, роднаснага з літ. skriebti ‘чыркаць’, узнікнення значэння ‘часта хадзіць’ на базе ‘рэзаць’ у гняздзе і.-е. *(s)krei‑; г. зн. ‘рэзаць хуткімі шматразовымі рухамі’, ‘скрабсці’ — ‘хадзіць туды-сюды’, што пацвярджаецца, на яе думку, балг. скри́пъл ‘жывое рухавае дзіця’. Параўн. наступнае слова (гл.).
Скрыпа́цца ‘блытацца’: ніткі скрыпа́юцца (віц., ЛА, 4). Да крыпаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хамелео́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Жывёліна атрада лускаватых, здольная мяняць афарбоўку покрыва ў залежнасці ад змен акаляючага асяроддзя.
2. перан. Чалавек, які часта мяняе свае думкі і погляды ў залежнасці ад абставін.
|| прым. хамелео́навы, -ая, -ае (да 1 знач.) і хамелео́нскі, -ая, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)