агні́сты огни́стый, о́гненный; пла́менный;
а. за́хад — огни́стый зака́т;
а. шар со́нца — о́гненный шар со́лнца;
~тыя сло́вы — пла́менные слова́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Кра́ска 1 ’кветка’ (ТСБМ, Нас., Сцяшк. Мат., Касп., ТС, Сл. паўн.-зах., Мат. Гом., Бяльк., Ян., Жд. 3, Маш., Грыг., Бір., Гарэц., Жд. 2, КЭС, лаг., Мал., Мядзв., Ян., Нар. словатв.). Укр. краска, рус. краска ’тс’, балг. краска ’колер’, серб.-харв. кра̏ска ’назва некаторых раслін’, польск. kraska ’колер’. Прасл. krasъka ў значэнні ’кветка’ найбольш устойлівае на беларускай моўнай глебе. Этымалагічная версія для краса 1 (гл.) дае магчымасць рэканструяваць першаснае размежаванне паміж кветка (гл.) і краска. Першае з іх азначала ’кветка, цвіценне (наогул)’; другое — ’цвет, цвіценне ў сакральным сэнсе (адраджэнне прыроды)’. У карысць гэтага сведчаць замены лексемы краска лексемамі купала, купалка і ў радзе назваў кветак, а таксама красавы на ўкр. купалий. Параўн. яшчэ ст.-чэш. krasa ’зіхаценне сонца’ і бел. сонца купаецца ’сонца зіхаціць’ (Мартынаў, Лекс. Палесся, 29–30).
Кра́ска 2 ’хвароба жывёлы’ (КЭС, лаг.). Параўн. краска 3 (гл.).
Кра́ска 3 ’кроў’ (Чуд.). Параўн. краска 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кедро́ўнік, ‑у, м.
Лес, які складаецца з кедравых дрэў. Сонца пачало ўжо хавацца за зубчаткай кедроўніку. Лукша.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пратубера́нец, ‑нца, м.
Спец. Яркае светлае ўтварэнне з распаленых газаў у выглядзе выступу на краі дыска Сонца.
[Ад лац. protuberare — уздымацца.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́ркі, -ая, -ае; ярчэ́й; ярчэ́йшы.
1. Які вылучае моцнае святло, асляпляльны, зіхатлівы.
Яркае святло.
Я. агонь.
Яркае сонца.
Ярка (прысл.) гарэць.
2. Пра колер: рэзкі па чысціні і свежасці тону.
Я. колер.
Яркая зеляніна.
3. перан. Выдатны ў якіх-н. адносінах.
Я. талент.
Яркая дата.
Ярка (прысл.) адлюстраваць.
|| наз. я́ркасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; -э́ты; зак. (разм.).
1. каго-што. Зрабіць цёплым, нагрэць, сагрэць.
Ледзь угрэлі гэту печ.
2. без дап. Прыгрэць.
Угрэла сонца.
3. каго-што. Упарыць, моцна ўтаміць.
У. каня.
4. каго, па чым і без дап. Ударыць чым-н., агрэць (груб.).
У. па патыліцы.
|| незак. уграва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
змярка́нне, ‑я, н.
1. Наступленне змроку, цемнаты. Дзень праводзяць дзеці ў лесе — З досвітку і да змяркання. Аўрамчык. Сонца зайшло, і пачалося змярканне — ціхае, свежае, з расой і камарамі. Брыль.
2. Прыцемкі паміж заходам сонца і наступленнем ночы. Дзень пагас за сялом, Паплавы ахінула змярканне. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́смаліцца 1, ‑ліцца; зак.
Прасякнуць смалою; прасмаліцца.
вы́смаліцца 2, ‑ліцца; зак.
Разм. Выгараць ад сонца, агню і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бязро́сны, ‑ая, ‑ае.
Без расы. Раніца наступнага дня выдалася бязросная, і Аляксей пачаў працу з усходам сонца. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гно́ман, ‑а, м.
Даўнейшы астранамічны інструмент: вертыкальны шост з падстаўкай, пры дапамозе якога вызначалі вышыню Сонца над гарызонтам.
[Ад грэч. gnomon — стрыжань сонечнага гадзінніка; сонечны гадзіннік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)