нешчаслі́вец, ‑ліўца, м.
Разм. Нешчаслівы чалавек; няўдачнік. Раней.. у рэкруты ішлі таксама толькі нешчасліўцы — па жараб’ёўцы, ды і то пяць чалавек з тысячы душ. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тры́ццаць, ‑ццаці, Т ‑ццаццю, ліч. кольк.
Лік і лічба 30. Трыццаць падзяліць на пяць. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 30. Трыццаць крокаў. Трыццаць капеек. Трыццаць гадоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ціскані́на, ‑ы, ж.
Цесната, штурханіна ў натоўпе. Паўздоўж усёй балюстрады.. стаялі людзі, і ўжо ў тры, чатыры, пяць радоў. Нават цісканіна сям-там была. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шыракала́пы, ‑ая, ‑ае.
Які мае шырокія лапы. Потым «Волга» ўляцела спачатку ў драбналессе, а праз якія пяць хвілін да дарогі падступілі вялікія шыракалапыя елкі. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карэ́нны, -ая, -ае.
1. Спрадвечны, пастаянны (пра жыхароў пэўнай мясцовасці).
К. мінчанін.
2. Рашаючы, самы істотны, які датычыцца асноў чаго-н.
К. пералом у грамадскім жыцці.
Карэнныя змены.
3. Які мае адносіны да кораня слова; каранёвы.
Карэнная частка слова.
○
Карэнныя зубы — пяць задніх зубоў з кожнага боку верхняй і ніжняй сківіц.
◊
Карэнным чынам — поўнасцю, зусім.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пецярэ́ня ’мянушка каровы, якая нарадзілася ў пятніцу’ (лаг., Сл. ПЗБ; Варл.). Семантычна звязана з пяць, пяты дзень ’пятніца’, паводле мадэлі аўтарэня (гл.); суфіксацыя, магчыма, пад балтыйскім уплывам (Лекс. балтызмы, 20).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
здрасава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; зак., што.
Разм. Тое, што і здратаваць. Разоў пяць губляў авечкі, Шкоды ў полі нарабіў, Здрасаваў шнуроў тры грэчкі, Вератнік аўса прыбіў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ме́днік, ‑а, м.
Рабочы, які займаецца вырабам або рамонтам медных рэчаў. Майстроў на гэтай цукроўні было пяць, усе беларусы: майстра-механік, каваль, слесар, меднік і сталяр. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пяціто́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Разм. Аўтамашына грузападымальнасцю ў пяць тон. Федзя.. не спяшаецца, вядзе сваю пяцітонку крок у крок з камбайнам. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пыня́лка ’кіёк для пераймання кацёлкі (у гульні)’ (Шат.), параўн. укр. піняти, пійняти ’пераняць’. Да -пяць (прасл. *jęti), суф. па‑; магчыма, кантамінацыя з пыніць (гл.), ці ад паганяць, параўн. пынять ’паганяць’ (Растарг.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)