◎ Ладзе́йка ’кароткае, шырокае карыта’ (КЭС, лаг.), рус. новасіб. ладейка ’санкі для катання з гары’. Утворана ад ладдзя. Параўн. рус. том. ладья ’круглы кошык для ягад’, укр. (зах.) лада ’скрынка’, ’труна’. Да лодка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уткну́цца сов.
1. воткну́ться; вонзи́ться; всади́ться;
2. прям., перен. уткну́ться;
у. галаво́ю ў паду́шку — уткну́ться голово́й в поду́шку;
у. ў кні́гу — уткну́ться в кни́гу;
ло́дка ўткну́лася ў бе́раг — ло́дка уткну́лась в бе́рег;
◊ у. но́сам — (у што) уткну́ться но́сом (во что)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
васьмёрка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Лічба
8.
2. Група з васьмі чалавек або васьмі аднародных прадметаў.
В. самалётаў.
Лодка-в. (з чатырма парамі вёсел).
3. Назва чаго-н., абазначанага лічбай 8 (разм.).
Самалёт зрабіў васьмёрку.
Ехаць на васьмёрцы (на трамваі, аўтобусе, тралейбусе пад №8).
4. Ігральная карта з васьмю ачкамі.
5. Школьная адзнака.
|| прым. васьмёрачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пры́парамак, пры́паромок, пріпоро́мок ’прыстань, прычал для парома; паром, зроблены, як лодка’ (Ласт.; карэліц., петрык., З нар. сл.; Маслен., ТС). Рус. припаро́мок ’невялікі паром на дзвюх лодках’; ’прыстань для парома’. Конфікснае пры‑ + ‑ак утварэнне ад паром (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пасу́дзіна, ‑ы, ж.
1. Асобны прадмет посуду, у які можна наліць, насыпаць ці пакласці што‑н. І раптам цешча перамянілася. Міску з крупнікам не сунула на стол, як заўсёды, а наадварот — паставіла яе беражліва, бы надзвычай крохкую дарагую пасудзіну. Б. Стральцоў. // Шкляны выраб, ёмістасць для хімічных рэчываў, лякарства і пад.
2. Разм. Судна, лодка, карабель. Лодка зрабіла імклівы наўкруг, вынеслася на сярэдзіну ракі. Я любаваўся, як увішна ўпраўляўся з пасудзінай рыбак. Чыгрынаў. Сілівону з цямна да цямна даводзілася вадзіць цераз раку старую сваю пасудзіну, збітую з дошак. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ко́йка 1 ’ложак’ (Бяльк., Сцяшк.). Запазычанне праз рус. койка з гал. kooi ’тс’.
Ко́йка 2 ’кош або лодка з дзіркамі ў дне для перавозкі свежай рыбы’ (ТС). Да койка 1. Параўн. гал. kooi ў значэнні ’клетка, кашара’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гандо́ла, ‑ы, ж.
1. Доўгая аднавясловая пласкадонная венецыянская лодка з каютай, фігурным носам і высокай кармой.
2. Кабіна для людзей, механізмаў, прыбораў і пад. у стратастаце, дырыжаблі, аэрастаце.
3. Таварны вагон, у падлозе якога знаходзяцца люкі для высыпання грузу.
[Іт. gondole.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́русны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да паруса. // Прызначаны для шыцця парусоў. Парусныя іголкі.
2. Які мае парус (парусы); які перамяшчаецца пры дапамозе парусоў. Паруснае судна. Парусная лодка.
3. Які мае адносіны да суднаў з парусамі. Парусны спорт. Парусныя гонкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уклю́чына, ‑ы, ж.
Прыстасаванне для замацавання вясла на борце лодкі. Уключына рулявога вясла. □ Бразнулі ўключыны, жалезная лодка крута павярнулася і паплыла да майго берага. Чыгрынаў. Унізе стукнула вясло ва ўключыне, і лётчыкі ўбачылі старога, які паказаўся з-за абрывістага берага. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ба́рка ’барка’ (БРС), ’невялікая дашчаная лодка’ (Маслен.). Рус. ба́рка, укр. ба́рка ’тс’. Запазычанне з зах.-еўрап. моў: ням. Barke або франц. barque, італ. barca. Фасмер, 1, 127 (там і падрабязней аб першакрыніцы слова). Іначай Шанскі, 1, Б, 45 (< ням.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)