гартава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак., каго-што.
1. Надаваць цвёрдасць, пругкасць, трываласць шляхам моцнага награвання і хуткага ахаладжэння.
Г. жалеза.
2. перан. Рабіць фізічна або маральна ўстойлівым, здольным пераносіць цяжкія і неспрыяльныя ўмовы.
Г. волю.
|| наз. гартава́нне, -я, н. і гарто́ўка, -і, ж.
|| прым. гартава́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Гартавальная печ.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кажу́х, -а́, М -жусе́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Доўгая верхняя вопратка з вырабленых аўчын.
Пашыць к. з аўчын.
Мотальскі к.
2. Пакрыццё, футляр з жалеза, цэглы, дрэва і пад. для ізаляцыі або засцярогі збудаванняў, механізмаў ці іх частак (спец.).
|| памянш. кажушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м. (да 1 знач.).
|| прым. кажу́шны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Мельхіёр ’сплаў медзі, цынку, жалеза з марганцам або з нікелем’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. ці польск. мову з ням. Melchior, якое з’яўляецца скажоным франц. maillechort, утвораным ад прозвішчаў вынаходнікаў Maillot і Chorier (XIX ст.) (Ин. сл., 1988; SWO, 464).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абцугі́, ‑оў; адз. няма.
Металічны інструмент, які выкарыстоўваецца ў кавальскай справе для захоплівання і заціскання жалеза. Юнак выхапіў абцугамі цяжкі кавалак распаленага жалеза, кінуў яго на кавадла. Гамолка. // перан. Тое, што скоўвае, заціскае развіццё чаго‑н. Горад паказан у абцугах крызісу, у пакутах беспрацоўя і ў барацьбе за дыктатуру працы. У. Калеснік. // перан. Акружэнне, ахоп праціўніка з двух бакоў.
•••
Трапіць у абцугі гл. трапіць.
Узяць у абцугі гл. узяць.
[Польск. obcęgi з ням. Zange.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
листово́йII (к лист II 1) ліставы́;
листово́е желе́зо ліставо́е жале́за;
листова́я сталь лістава́я сталь;
листова́я штампо́вка лістава́я штампо́ўка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
моц, -ы, ж.
1. Трываласць, мацунак.
М. тканіны.
М. жалеза.
2. Фізічная сіла.
М. рук.
3. Праяўленне чаго-н.; сіла, ступень гэтага праяўлення.
Набрацца моцы.
4. Магутнасць, сіла.
М.
Узброеных Сіл.
5. Насычанасць, канцэнтрацыя.
М. тытуню.
6. У спалучэнні з прыметнікам або займеннікам з прыназоўнікам выражае найвышэйшую ступень праяўлення дзеяння.
Крычаць на ўсю м.
Працаваць на поўную м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ката́ць несов.
1. ката́ть;
к. на са́нках — ката́ть на са́нках;
2. тех. ката́ть;
к. ліставо́е жале́за — ката́ть листово́е желе́зо
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паласава́ць несов.
1. тех. полосова́ть;
п. жале́за — полосова́ть желе́зо;
2. разг. (бить) полосова́ть, стега́ть, хлеста́ть;
п. пу́гай — полосова́ть кнуто́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
праката́ць I сов., тех. проката́ть;
п. лісты́ жале́за — проката́ть листы́ желе́за
праката́ць II сов. (покатать на чём-л.) проката́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уласці́васць ж. сво́йство ср.; (о неотъемлемом признаке — ещё) принадле́жность;
магні́т ма́е ўласці́васць прыця́гваць жале́за — магни́т име́ет сво́йство притя́гивать желе́зо
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)