Натрэскацца ’наесціся многа’ (Грыг.). Да трэскаць ’есці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ліза́ць, ліжу́, лі́жаш, лі́жа; ліжы́; лі́заны; незак., каго-што.
1. Праводзіць языком па чым-н.
Л. талерку.
2. Падбіраючы языком есці, піць.
Кот лізаў разлітае на стале малако.
3. перан. Дакранацца, пакрываць, абдаваць сабой (пра хвалі, полымя і пад.).
Хвалі ліжуць пясок.
|| аднакр. лізну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. ліза́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Брузда́цца ’аблівацца ў час яды, неахайна есці’ (Бяльк.). Мабыць, гукапераймальнае. Параўн. рус. бру́здить ’бурчаць’ (да апошняга гл. Фасмер, 1, 219, які прыводзіць і літ. bruzduliúoti). Да семантыкі параўн. бурбо́ліць ’булькаць; старанна есці, спяшацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паяда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
1. Незак. да паесці (у 1 знач.).
2. Есці, з’ядаць. Многія насякомыя пішчаць лясную расліннасць, і таму птушкі, якія паядаюць гэтых шкоднікаў, вельмі карысным. Гавеман.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ням, ням‑ням ’есці (у размове з дзецьмі)’ (ТС), ня́маць ’тс’ (Юрч. НВС), ня́маць, ня́мняць ’тс’ (ТС), ням, нямачкі, ня́мы ’пабуджэнне дзіцяці да яды’ (мсцісл., Нар. лекс.). Гукапераймальнае, параўн. рус. ням‑ням, што перадае шум жавання (у дзіцячай мове), адкуль нямкать ’есці, жаваць’ (Фасмер, 3, 94), параўн. ня́мкаць ’жаваць (пра бяззубага)’ (ТС), (г)амкаць ’есці’ ад (г)ам і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Натру́шчыцца экспр. ’наесціся’ (ТС.). Да тру́шчыць ’есці’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гамёлка ’луста, кавалак’ (Сцяшк. МГ). Няяснае слова. Магчыма, першапачатковым значэннем было ’штосьці тоўстае, вялікае, нязграбнае’. Тады можна параўнаць з укр. дыял. гаме́ла ’тоўсты, непаваротлівы чалавек’ (Грынч.), чэш. дыял. gámeľa ’дурны, нехлямяжы’ (гл. Махэк₂, 149, дзе даецца вельмі няпэўная этымалогія). Для ўкр. слова Рудніцкі (554–555) прапануе з запытаннем сувязь з гам!, га́мати ’есці’. Што можа быць сувязь з ’есці’ і ’луста’ параўн. у Насовіча: га́мзаць, гамзі́ць ’есці’, гамзу́ля ’вялікая луста хлеба’. Да чэш. дыял. gámeľa і да магчымых сувязей гэтай групы слоў з лексемамі са значэннем ’есці’ параўн. яшчэ Слаўскі, 1, 253–254 (пад gamajda).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аплята́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
1. Незак. да аплесці.
2. Разм. Прагна, са смакам есці. Адам сеў на траву, раздзёр селядца, запэцкаўшы пальцы аб вантробы, і пачаў з галадухі аплятаць, заядаючы сухім пячэннем. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падвячо́ркаваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Есці днём, паміж абедам і вячэрай. Гаспадыня паставіла на стол ежу і запрасіла Аляксея: — Сядайце сілкавацца. Добрыя людзі падвячоркаваць збіраюцца, а вы яшчэ і не абедалі. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашчэ́нкі, ‑аў; адз. пашчанка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
Абл. Сківіцы. Ткачук, відаць, не хацеў есці і, сцяўшы маршчыністыя пашчэнкі, толькі скрыгаў зубамі. Быкаў. На маё шчасце я перабіў дзіку ніжнія пашчэнкі. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)