Су́плаў ’дрыгва’ (парыц., Янк. Мат.), ’гразкае балота; гразкае месца на дарозе’ (лун., Шатал.), ’нанесенае вадой’ (Полымя, 1970, 2, 129), супла́вісты ’гразкі (пра балота)’ (Шатал.). Да плаў, гл. Борысь (Prefiks., 93–94) на аснове беларускіх слоў і серб.-харв. дыял. су́плав ’тое, што нанесена вадой’ узнаўляе прасл. *sǫplavъ < *sъ‑plouti ’разам прыплыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
непроходи́мый
1. непрахо́дны;
непроходи́мое боло́то непрахо́днае бало́та;
2. перен., разг. несусве́тны; (безнадёжный) безнадзе́йны; (беспросветный) беспрасве́тны;
непроходи́мый дура́к несусве́тны (безнадзе́йны) ду́рань;
непроходи́мая глу́пость несусве́тная (беспрасве́тная) дурно́та.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Кро́каць ’рэдкае, вязкае балота, якое зверху прыкрыта зыбкай карой’ (Яшк., Сцяшк. Сл.). Параўн. кракавінне ’дрыгва’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
асушы́ць, асушу́, асу́шыш, асу́шыць; асу́шаны; зак., што.
1. Зрабіць сухім.
А. балота.
2. Выпіць тое, што змяшчаецца, знаходзіцца ў чым-н. (разм.).
А. бакал.
◊
Асушыць вочы — перастаць плакаць (высок.).
Асушыць слёзы каму-н. — суцешыць (высок.).
|| незак. асу́шваць, -аю, -аеш, -ае і асуша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. асушэ́нне, -я, н. і асу́шка, -і, ДМ -шцы, ж. (да 1 знач.; спец.); прым. асуша́льны, -ая, -ае (паводле 1 знач.; спец.).
Асушальныя работы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ператвары́цца, -вару́ся, -во́рышся, -во́рыцца; зак.
1. Перайсці ў другі стан, набыць іншы выгляд, стаць чым-н. іншым.
Возера зарасло і ператварылася ў балота.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ажыццявіцца, набыць значэнне рэчаіснасці (высок.).
Планы ператварыліся ў рэальнасць.
3. у каго-што. У казках, паданнях і пад.: змяніць свой выгляд, перавярнуцца ў каго-, што-н. пры дапамозе чараў.
|| незак. ператвара́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. ператварэ́нне,-я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сі́тнік, ‑у, м.
Травяністая расліна сямейства асаковых, якая расце пераважна па сырых, балоцістых месцах. На берагах [ракі] пасівеў няскошаны сітнік. Грахоўскі. Балота перасохла, і толькі дзе-нідзе пад пульхнымі купінамі сітніку, калі ступіш, забурліць вада. Федасеенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шу́снуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Разм. Тое, што і шуснуць (у 3 знач.); упасці, праваліцца куды‑н. За восень у балота так наліла, што ў поцемках можна шуснуцца ў прорву — і памінай як звалі. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плаві́сты, плавэсты ’грузкі, зыбкі (пра балота)’ (пін., ЛД. 5), ’дрыгвяністы’ (ТС). Ад назоўніка плету ці прыметніка плаўкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трухля́к, ‑а, м.
Кавалак, абломак чаго‑н. трухлявага (звычайна пра дрэва). // Які‑н. трухлявы прадмет. Ноч у ноч хадзілі мужыкі на балота залатых арэшкаў шукаць. Падыдуць да яго, возьмуць у рукі, — не золата, а трухляк... Барашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Вярэ́цея, усх.-палес. ’нізкае балоцістае, амаль непраходнае месца’, веретье́ ’расчышчаная паляна ў лесе’, цэнтр.-палес. вэрэ́тія ’ўзвышанае сухое месца сярод балота’, зах.-палес. вэрэ́тыя ’невялікі астравок сушы сярод балота’, вэрэ́тыйка ’падмыты край берагу’ (Талстой, Геагр.), беш. верацея ’узгорак сярод балота з асіннікам’ (Касп.), паўн.-рус. вере́те́я, вере́ти́я, вере́тья́ ’сухое месца на балоце, ля рачной абалоны, зарослае лесам, кустамі’; ’паляна ў лесе’; ’стромы бераг’; ’узгорак у лесе’ і інш., разан. веретье ’высокае месца’; ’бальшак’, дан. ’лясная плошча паміж двума азёрамі’, славен. vrétje, rétje ’крыніца’; ’месца, дзе знаходзіцца некалькі крыніц’. Прасл. vertьje ’тое, што заключаецца; хавацца, зачыняцца’ (Голуб-Копечны, 424). Талстой (Геагр., 134) прапануе наступны семантычны пераход: ’крыніца (месца пад зямлёй, дзе «зачынена» вада’; параўн. рус. ключ ’крыніца’)’ → ’нізкае месца на балоце’ → ’высокае, сухое месца сярод балота’. Гл. таксама верацея. Параўн. Фасмер, 1, 297, 299.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)