пілі́каць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
1. Утвараць тонкія пісклівыя гукі (пераважна аб смычковых музычных інструментах).
На дварэ пілікала басэтля.
Пад бервяном пілікаў цвыркун.
2. Кепска іграць на чым-н.
П. на скрыпцы.
|| аднакр. пілі́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. пілі́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абмо́віцца, -мо́ўлюся, -мо́вішся, -мо́віцца; зак.
1. Агаварыцца, сказаць не тое, што трэба.
2. Нечакана прыгадаць што-н.; між іншым сказаць тое, пра што не варта было ўпамінаць.
◊
Не абмовіцца (ні адным) словам (разм.) — нічога не сказаць, змоўчаць.
|| незак. абмаўля́цца, -ля́юся, -ля́ешся, -ля́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
увагну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., што.
1. Сагнуць, уціснуць унутр чаго-н., зрабіць паглыбленне ў чым-н.
2. Апусціць уніз, схіліць (галаву, плечы і пад.).
3. З цяжкасцю сагнуць.
Дрот цвёрды, насілу ўвагнуў.
|| незак. угіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
улі́пнуць, -ну, -неш, -не; улі́п, -пла; -ні; зак.
1. у што. Папасці ў што-н. ліпкае, вязкае.
2. перан. Трапіць у непрыемнае становішча (разм.).
У. у гісторыю.
3. Добра аблегчы, прыстаць (пра адзенне, абутак; разм.).
Сукенка ўліпла.
|| незак. уліпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цо́каць¹, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Утвараць адрывістыя кароткія гукі, стукаючы чым-н. цвёрдым аб камень, метал і пад.
Падковы цокаюць па бруку.
2. Утвараць кароткія звонкія гукі (пра птушак, звяроў і пад.).
|| аднакр. цо́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. цо́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чы́каць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра гукі, якія ўтвараюцца работай некаторых механізмаў.
Гадзіннік чыкае.
2. што і без дап. Хутка рэзаць, сячы і пад. (разм.).
|| аднакр. чы́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. чы́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Казя́ўка ’ўсякае маленькае насякомае, кузурка’ (БРС, ТСБМ, Грыг., Касп., Сержп. Прымхі). Дакладны адпаведнік — у рус. козявка. Недастатковая інфармацыя як з бел., так і з рус. гаворак не дазваляе меркаваць з упэўненасцю аб статусе гэтага слова, магчыма, усх.-слав. утварэнне, а магчыма, рэгіянальнае бел.-рус. Утворана, відаць, ад казява ’маленькае насякомае, жук’, якое далей да коза (каза 1). Фармальная сувязь з назвай жывёлы відавочная, параўн. рус. пск., смал. козявка ’козлы для распілоўкі дроў’, цвяр. козява ’жук’ і інш. Назва магла быць утворана суфіксальным спосабам ад каза 1, а магла быць і пераносам ад казява ’каза’, апошняе менш верагодна, паколькі рэальна яно не засведчана ні ў рус., ні ў бел. гаворках. Матывацыя назвы: наяўнасць (мяркуемая) зааморфных адзнак у насякомага (магчыма, і канкрэтнага), паводле якой і ўтвараецца тэрмін.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́мзлы ’чуць закіслы; ні салодкі, ні кіслы (пра малако)’ (полац., Нар. сл.; в.-дзв., красл., Сл. ПЗБ). З *промзглы > параўн. рус. про́мзглый ’пракіслы, прагорклы; затхлы, сапсаваны, той, які загніў’, про́мзгнуть ’псавацца, гніць, горкнуць’, мзга ’гніль, цвіль, сырое надвор’е’, мзглой, мо́зглый ’друзлы, вялы, гнілы з сярэдзіны, прэлы’. Фасмер (2, 617) на аснове параўнання з рус. мозглый (гл. прамосклы) узнаўляе праформу *мъзга. Тады, відаць, да мазго́ліць ’пэцкаць; біць’, мазгля́вы (гл.). Параўноўваецца з грэч. μύσος (з *μύδος) ’ганьба; апаганенне’, ст.-ірл. mosach ’нячысты’, н.-ням. mussig ’брудны’, лат. мн. л. mudas ’гнілыя водарасці’, літ. мн. л. músos ’цвіль’ (Міклашыч, 207; Буга, РФВ, 72, 198 і наст.). Набліжэнне да літ. mazgóti ’мыць, паласкаць’, ст.-інд. máyjati ’ён апускае’, Фасмер (там жа) лічыць менш верагодным. Параўн. мазглявы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нейтра́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які захоўвае нейтралітэт у адносінах да ваюючых дзяржаў. Нейтральная краіна. // Які паводле міжнароднай дагаворанасці не можа быць тэатрам ваенных дзеянняў або месцам размяшчэння войск. Нейтральныя воды. Нейтральны порт. // Нікім не занятая прастора паміж двума ваюючымі бакамі. Наша вёска знаходзілася на нічыйнай зямлі, у нейтральнай паласе. Хадкевіч. Вагон мінае памежныя слупы, праходзіць вузкую паску нейтральнай зоны і ідзе пад драўлянай аркай. Галавач.
2. перан. Які не становіцца на чый‑н. бок (у палітычнай барацьбе, спрэчках і пад.). Заняць нейтральную пазіцыю ў спрэчках. Нейтральны наглядальнік. // Уласцівы для такога чалавека. Нейтральныя паводзіны.
3. Які не мае выразных адзнак (пра святло, колер і пад.). Святло ў Рэмбрандта ніколі не бывае рассеяным і нейтральным, яно заўсёды сканцэнтраванае, мэтанакіраванае. «Беларусь».
4. Спец. Які не дае ні шчолачнай, ні кіслай рэакцыі. Нейтральны раствор.
5. Спец. Які не нясе ні адмоўнага, ні дадатнага зараду. Нейтрон з’яўляецца нейтральнай, незараджанай часцінкай. «Маладосць».
[Ад лац. neuter — ні той, ні другі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вышыня́ ж.
1. высота́, вышина́;
на́сып пяціметро́вай ~ні́ — на́сыпь пятиметро́вой высоты́ (вышины́);
2. (пространство, находящееся высоко над землёй) высота́, высь, вышина́;
3. (возвышенность) высота́;
заня́ць ~ню́ — воен. заня́ть высоту́;
4. (давления, звука, голоса и т.п.) высота́;
5. мат. высота́;
в. трапе́цыі — высота́ трапе́ции;
6. астр. высота́;
◊ быць на ~ні́ — быть на высоте́;
з ~ні́ птушы́нага палёту — с высоты́ пти́чьего полёта;
узня́ць на нале́жную ~ню́ — подня́ть на надлежа́щую высоту́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)