Трайке́ ’Арыён’ (АБ, 8) — скарочаная форма ад траеяке́, траячке́. Параўн. польск. беласт. trójki, trojaki ’тс’, назва сузор’я з трох зорак (Купішэўскі, Słownictwo).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Траі́ ’тры’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Балтызм, параўн. літ. trejì ’трое’. Сюды ж траёх ’трое’ (шальч., Сл. ПЗБ) пад уплывам трох, польск. trzech ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
экзэмпля́р м., в разн. знач. экземпля́р;
у трох ~рах — в трёх экземпля́рах;
рэ́дкі э. — ре́дкий экземпля́р;
сігна́льны э. — сигна́льный экземпля́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адно́лькава, прысл.
1. Прысл. да аднолькавы.
2. У роўнай меры, ступені. Найбольш насцярожыў яго [пагранічніка].. абутак: ва ўсіх трох аднолькава новыя боты з чырвонага юхту. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трайча́сты, ‑ая, ‑ае.
1. Які складаецца з трох аднародных частак, прадметаў. Трайчасты ліст канюшыны.
2. У выразе: трайчасты нерв (спец.) — пятая пара чэрапна-мазгавых нерваў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плясця́нка ’пояс, зроблены рукамі пры дапамозе дзвюх-трох драўляных палачак’ (Нік. Очерки). У выніку кантамінацыі лексем плесці і пляцёнка (гл.). Параўн. таксама плясцёнка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трайні́к ’прадмет, які складаецца з трох частак’ (ТСБМ), ’вілы з трыма зубамі’ (Абабур.), ’рыбалоўны кручок з трох кручкоў’ (Мат. Гом.), ’вялікі кручок на тры зубы ў выглядзе якара’ (мёрск., Жыв. НС), ’трохпудовая гіра’ (Касп., Мат. Гом.), ’рыбалоўная крыга з двумя гегнямі (у выглядзе палазоў)’ (паст., шарк., ЛА, 1; брасл., ігн., лудз., паст., Сл. ПЗБ; ЖНС), ’камізэлька’ (Мат. Гом.), ’бёрда на 13 пасмаў’ (ТС). Утворана з трайны́ (< прасл. *trojьnъ‑jь < *troje) ’які складаецца з трох аднародных ці падобных частак’, ’які паўтараецца тры разы, у трох відах або павялічаны ў тры разы’ (ТСБМ), параўн. тройны́е вілкі́ ’трохзубыя вілы’ (ТС). Сюды ж: трайча́к ’рыбалоўная крыга’ (круп., шчуч., ЛА, 1), трайня́к ’моцны пітны мёд’ (Нас., Байк. і Некр.), якое, аднак, можа быць паланізмам, параўн. польск. trójniak ’сорт напітку з мёду’. Меркаванні Лаўмане (Лекс. балтызмы, 18) пра калькаванне лексемай трайні́к ’рыбалоўная прылада, крыга’ літ. tribradis, лат. trīnis, trijbridis ’тс’ не пераконвае, хутчэй гэта міжмоўнае арэальнае ўтварэнне з нявызначаным цэнтрам інавацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трохро́жка, трохрожкі ‘вілы з трыма зубамі’ (бялын., Янк. Мат., Юрч. СНС, Выг.), трохро́жка ‘вешалка з рагоў лася’ (ТС). Да тры (гл. трох) і рог (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тро́йка 1, трэ́йко ‘тройчы’ (Нар. Гом.), тро́йко ‘трое’ (Рам. 3, ТС), ‘трайня’ (Сл. ПЗБ), трэ́ка ‘тройчы’ (Сцяшк. Сл.), трэ́ко ‘тс’ (Сержп.). Узыходзяць да формы зборнага лічэбніка *trojь ‘трое’, аформленага па ўзоры *dvojьka ‘двое’ з суф. ‑k‑, гл. Карскі 2-3, 55; Мяркулава, Этимология–1972, 102; SP, 5, 185. Формы з ‑э(й) можна патлумачыць уплывам балтыйскіх моў на фоне тро́е, пры літ. trejí ‘тры, трое’, аднак больш верагодная змена о > э пад націскам пад уплывам трэці.
Тро́йка 2 ‘лічба 3 і адпаведная адзнака ці карта; запрэжка з трох коней; група з трох чалавек; касцюм з трох рэчаў’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ‘3‑метровая калода’ (Мат. Гом.), ‘трэці ход у гульні’ (ТС). Да папярэдняга слова (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сябрава́цца, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; незак.
Разм. Тое, што і сябраваць. Сябравацца з Чорным было лёгка. Лужанін. [Антон Ліпчонак] з .. [Грышкам] моцна сябраваўся ў Мінску па працягу трох год. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)