◎ Ке́рыць ’гуляць, п’янстваваць’ (Нас., Яруш.), ’маніць’ (Сцяшк. Сл.). Слова балт. паходжання. Параўн. літ. gerti, gerióii ’піць, п’янстваваць’, gėržias ’п’яніца’. Таго ж паходжання рус. кирять ’выпіваць’, польск. kirzyć ’п’янстваваць’, кіту ’п’яны’. Пранікненне да ўсходнеславянскіх і польскай моў ішло праз арго. Незразумелым застаецца другое значэнне (’маніць’). Параўн. Бандалетаў, Этимология–1980, 68–69.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аво́хці ’гора мне’ (БРС, Янк. БП, Нас., Бяльк., Гарэц.) да а(в)ох ці выклічнікавага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Балала́йка (БРС). Рус. балала́йка, укр. балала́йка. Як і балаба́йка (гл.), гукапераймальнага паходжання. Параўн. Фасмер, 1, 113.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Варкава́ць ’буркаваць’ (Яруш.), варкува́ць (Бяльк.). Дзеяслоў гукапераймальнага паходжання (*vъrkovati). Падрабязней аб яго прасл. сувязях гл. варката́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ке́бзаць ’пэцкаць’ (Жыв. сл.). Магчыма, балт. паходжання (< kebsóti). Параўн. літ. kebli пакрыцца клейкай коркай’ (Фрэнкель, 233).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тэо́рыя ж., в разн. знач. тео́рия;
т. кла́савай барацьбы́ — тео́рия кла́ссовой борьбы́;
т. пахо́джання ві́даў Да́рвіна — тео́рия происхожде́ния ви́дов Да́рвина;
○ т. адно́снасці — тео́рия относи́тельности;
т. імаве́рнасцей — мат. тео́рия вероя́тностей;
карпускуля́рная т. святла́ — корпускуля́рная тео́рия све́та;
т. пазна́ння — филос. тео́рия позна́ния;
т. адлюстрава́ння — филос. тео́рия отраже́ния;
т. інфарма́цыі — тео́рия информа́ции
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Базла́ць ’моцна крычаць’ (Сцяшк. МГ). Параўн. рус. дыял. базла́ть ’ілгаць’, базли́ть, базла́нить, база́нить ’крычаць’, базло́ ’горла’. Слова няяснага паходжання. Агляд розных версій гл. Бернекер, 47; Фасмер, 1, 106. Магчыма, гукапераймальнага паходжання, як і грэч. βάζω ’гавару, базікаю’ (аб грэч. слове гл. Фрыск, 1, 206–208). Сюды ж можа адносіцца і базі́каць ’гаварыць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Барка́на́ ’морква’ (Касп.). Рус. борка́н, барка́н, бурка́н ’тс’. Слова няяснага паходжання. Некаторыя версіі (напр., прыбалт.-ням. крыніцу: Burkan, Burkane і г. д.) прыводзіць Фасмер, 1, 194. Іначай Буга, Rinkt., III, 771, які лічыць, што *bъrk‑аnъ і *mъrky ’морква’ аднаго паходжання (з невядомай сёння прыбалтыйскай мовы, у якой была змена m ⇆ b).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Су́кань, су́конь ’суконная пража’ (ТС). Дэрыват ад суканы < сукаць (гл.) з суф. ‑ь; ‑о‑, відаць, гіперкарэктнага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адтату́ркнуць ’вытаркаць, выпучвацца’ (КЭС). Магчыма, балтыйскага паходжання (< *at‑turkti). Параўн. літ. tùrktekti ’таркаць’ або ад аддадуркнуць (гл. аддадурыць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)