Алего́рыя, ст.-бел. аллигория (1653), аллигоричный (1627) (Булыка, Запазыч.). Недакладна Крукоўскі, Уплыў, 85, які адносіць гэта слова да новых запазычанняў з рускай мовы. Гл. алягорыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Алма́з, ст.-бел. алмазъ (1653) (Булыка, Запазыч.), укр. алмаз, рус. алмаз < каз.-тат. алмаз < араб. almas < грэч. ἀδάμας ’нязломны’, Унбегаун, 106; Саднік-Айцэтмюлер, 1, 18.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вакаваць ’быць вольным, незанятым’ (Нас.). Укр. вакувати ’тс’. З польск. wakować ’тс’ < лац. vacare (Булыка, Запазыч., 55; Кюнэ, Poln., 112; Брукнер, 599; Рудніцкі, 1, 296).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кел, кёл ’ікол’ (Нас., Сл. паўн.-зах., Др.-Падб., Гарэц.), ’хітрасць, упартасць’ (Нас.). Ст.-бел. келъ са ст.-польск. kieł (Булыка, Запазыч., 142). Гл. ікол.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лазе́бнік ’стораж, памагаты ў лазні’ (Др.-Падб), ст.-бел. лазебникъ ’уладальнік лазні’ (1490 г.). Запазычана са ст.-польск. laziebnik (Булыка, Запазыч., 184; Лекс. запазыч., 90).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пасэсар ’арандатар’ (Шат.), ст.-бел. посесоръ, поссессоръ ’уладальнік, арандатар’ (1598 г.) запазычаны са ст.-польск. posesor ’тс’, якое з лац. possessor ’тс’ (Булыка, Запазыч., 254).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Патэнта́т ст.-бел. потентатъ ’магнат’ (1615 г.) запазычана са ст.-польск. potentat ’тс’, якое з с.-лац. potentatus ’вышэйшая улада, панаванне’ (Булыка, Лекс. запазыч., 73).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэвізо́р ’той, хто робіць рэвізію, кантралёр’ (ТСБМ). Ст.-бел. ревизоръ ’тс’ < ст.-польск. rewizor < лац. revīsor (Булыка, Лекс. запазыч., 24) < лац. rěvīso ’зноў гляджу (аглядаю)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́ктар ’кіраўнік вышэйшай навучальнай установы’ (ТСБМ). Ст.-бел. ректоръ ’кіраўнік школы’, ’ксёндз філіяльнага касцёла’ < ст.-польск. rektor ’тс’ < лац. rēctor ’кіраўнік’ (Булыка, Лекс. запазыч., 188).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэфарма́тар ’той, хто праводзіць рэформу; пераўтваральнік’ (ТСБМ). Ст.-бел. реформаторъ ’прыхільнік кальвінізму’ < польск. reformator < лац. refōrmātor ’пераўтваральнік’ ці непасрэдна з лац. (Булыка, Лекс. запазыч., 173).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)