пацямне́ць сов.
1. потемне́ть;
2. перен. потемне́ть, помрачне́ть;
твар яго́ ~не́ў — ли́цо его́ потемне́ло (помрачне́ло);
3. поме́ркнуть;
зо́ркі ~не́лі — звёзды поме́ркли;
4. потемне́ть, потускне́ть;
срэ́бра ~не́ла — серебро́ потускне́ло;
5. безл. потемне́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
звезда́ зо́рка, -кі ж., зара́, -ры́ ж.;
вече́рняя звезда́ вячэ́рняя зо́рка;
у́тренняя звезда́ зара́нка, зарані́ца;
не́бо усе́яно звёздами не́ба ўсы́пана зо́ркамі;
звезда́ пе́рвой, второ́й величины́ астр. зо́рка пе́ршай, друго́й велічыні́;
неподви́жные звёзды астр. нерухо́мыя зо́ркі;
па́дающие звёзды астр. зні́чкі;
Поля́рная звезда́ Паля́рная зо́рка;
пятиконе́чная звезда́ пяціканцо́вая зо́рка;
о́рден Кра́сной Звезды́ о́рдэн Чырво́най Зо́ркі;
знак отли́чия «Ма́ршальская Звезда́» знак адро́знення «Ма́ршальская Зо́рка»;
путево́дная звезда́ пуцяво́дная зо́рка;
счастли́вая звезда́ шчаслі́вая зо́рка;
морска́я звезда́ зоол. марска́я зо́рка;
◊
звёзд с не́ба не хвата́ет зо́рак з не́ба не хапа́е;
роди́ться под счастли́вой звездо́й нарадзі́цца пад шчаслі́вай зо́ркай;
звёзды счита́ть а) (мечтать) зо́ркі лічы́ць, луна́ць у надхма́р’і; б) (ротозейничать) варо́н страля́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
блука́ючы
1. прич., в разн. знач. блужда́ющий;
2. деепр. блужда́я;
○ б. нерв — анат. блужда́ющий нерв;
~чая ны́рка — мед. блужда́ющая по́чка;
~чыя зо́ркі — блужда́ющие звёзды;
~чыя то́кі — блужда́ющие то́ки;
~чыя агні́ — блужда́ющие огни́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
страж, ‑а, м.
1. Высок. Ахоўнік, абаронца. Армія — страж нашых граніц. / у вобразным ужыв. [Лес] спрадвеку стаіць, нібы нязменны і зоркі страж, вакол вёскі, дзе я нарадзіўся і вырас. Сачанка.
2. перан. Той, хто заўсёды на варце, за працай. — Будзем знаёмы: Волкаў Антон Пятровіч. Дык вы, малады чалавек, не паспелі на кватэру стаць, а ўжо адразу і за працу. Хаця, я вас разумею, вы, так сказаць, страж пяра... Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хмурне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рабіцца, станавіцца хмурным, воблачным. Чэзлі цьмяныя фарбы захаду на спадах гор, хмурнела далеч. Надыходзіла ноч. Самуйлёнак. Неба хмурнела. Зоркі пагаслі. Няхай.
2. перан. Станавіцца хмурным, панурым. Дзяўчына ўсё больш і больш хмурнела і гатова была заплакаць. Дамашэвіч. Калі [Іра] павітаецца, не глянуўшы мне ў вочы, я хмурнею і цэлы дзень думаю, што яна за нешта гневаецца на мяне. Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цьмяне́ць несов.
1. (терять блеск, яркость) ме́ркнуть;
зо́ркі ~не́лі — звёзды ме́ркли;
2. (становиться тусклым) тускне́ть, ту́скнуть;
срэ́бра паступо́ва ~не́ла — серебро́ постепе́нно тускне́ло;
3. перен. ме́ркнуть, тускне́ть;
~не́ла яго́ сла́ва — ме́ркла (тускне́ла) его́ сла́ва
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мацне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Рабіцца больш моцным (у 2–8 знач.); набірацца сіл. Мароз мацнеў. Вецер сціх зусім, і ў цёмным вячэрнім небе запаліліся першыя зоркі. Лынькоў. Залпы і паасобныя стрэлы мацнелі, гусцелі і ўрэшце зліліся ў суцэльны гул. Мележ. Гарыць касцёр. Каб ён мацнеў, Падкінем, хлопцы, дроў. Кірэенка. Усё мацнела і мацнела надзея, што вось-вось пакажацца недзе тут і Марыя. Кулакоўскі. З кожным годам расла і мацнела арцельная гаспадарка. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мігце́ць, ‑ціць; незак.
1. Ледзь свяціцца. У хаце чад, мігціць газніца. Лужанін. У адным акне мігцеў скупы агонь. Чарнышэвіч.
2. Свяціць няроўным бляскам. Праз некаторы час неба на ўсходзе пабялела і зоркі пачалі мігцець не так ярка. Ляўданскі.
3. Хутка праносіцца, мільгаць. Вятры тугія свішчуць ля кабіны, Мігцяць слупы, зігзагі паваротаў. Ставер.
4. перан. З’яўляцца на кароткі час і зноў знікаць. Мігцяць думкі. □ Мучыў боль па загінуўшым сыне, мігцела надзея хоць што-небудзь пачуць аб ім. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
о́рдэн 1, ‑а, м.
Знак узнагароды розных ступеняў і назваў за ваенныя або грамадзянскія заслугі. Ордэн Леніна. Ордэн Кутузава. Ордэн Чырвонай Зоркі. □ Тры баявыя ордэны ўпрыгожылі грудзі Ваўчка. Хадкевіч. Ордэн баявога Чырвонага Сцяга ўпрыгожыў сцяг камсамола рэспублікі. «Звязда».
[Ад лац. ordo (ordinis) — рад, разрад.]
о́рдэн 2, ‑а, м.
Манаскае або рыцарска-манаскае таварыства каталіцкай царквы з пэўным статутам. Ордэн езуітаў. Ордэн мечаносцаў. // Назва некаторых тайных рэлігійна-філасофскіх аб’яднанняў, арганізацый. Масонскі ордэн.
[Ад лац. ordo (ordinis) — рад, разрад.]
о́рдэн 3, ‑а, м.
Тое, што і ордэр 2. Дарычны ордэн.
[Ад лац. ordo (ordinis) — рад, разрад.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пако́с, ‑у, м.
1. Месца касьбы (сенажаць, поле, прызначаныя для касьбы). Ужо з абеда пачалі [грабцы] прыбываць на пакос. Гартны.
2. Касьба. Ад зоркі да мроку, з перапынкамі на полудзень, .. [мужчыны] на пакосе. Пташнікаў. // Час, пара касьбы. З вясны, усё лета, пакуль не надыдзе пакос, тут для ўсіх быў чароўны, нібыта райскі куток. Грамовіч.
3. Тое, што і пракос. [Луг] скасілі, але зграблі не ўсюды — перашкодзілі дажджы.. Пакосы ўраслі ў атаву. Сачанка. Зноў шпарка захадзілі косы, кладучы пакос за пакосам. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)