Талакава́нне (талакава́ння) ’перыяд цечкі ў ваўкоў’ (смарг., Сл. ПЗБ). Гл. талака 1 ў значэнні ’гуртаванне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́ўны, -ая, -ае; по́вен, по́ўна.
1. чаго і без дап. Напоўнены чым-н. да самых берагоў, умясціў у сябе многа каго-, чаго-н.
Поўнае вядро вады.
Поўная хата людзей.
2. перан., чаго і чым. Цалкам ахоплены, прасякнуты чым-н.
Вочы, поўныя спачування.
3. Цэльны, цалкам закончаны, вычарпальны.
Апісаць п. круг.
П. збор твораў.
Поўная свабода выбару. 3 поўным правам.
4. Які дасягнуў адпаведнай нормы, найвышэйшага развіцця, граніцы.
Поўных васямнаццаць гадоў.
У поўным росквіце сіл.
Уключыць поўную скорасць.
Работа ідзе поўным ходам (хутка, інтэнсіўна). У поўным сэнсе слова (у сапраўдным значэнні слова, сапраўды). Гаварыць на п. голас (на ўвесь голас; таксама перан.: адкрыта, не хаваючы нічога).
5. Тоўсты, мажны.
П. мужчына.
Гімнастыка для поўных (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Во́чнік ’урач-акуліст’ (БРС), «вочны сведка» (Нас.). Да вока, вочы. У першым значэнні калька рус. глазник.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ку́жань ’карзіна з бяросты’ (Шн.). Няясна. як звязана з кузаў 2 (гл.) у тым жа значэнні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Не са́ма то (ni sáma to) ’не надта добра’ (Варл.). Да са́мы (гл.) у градацыйным значэнні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Све́тніца ‘мноства, безліч’: на базары яблыкаў светніца (слонім., Нар. словатв.). Да свет (гл.) у адпаведным значэнні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кабала́ ’пэўная залежнасць ад каго-н., паднявольнае становішча; прыгнёт’ (БРС, ТСБМ, Мат. Маг., Яруш.), ’турбота, клопат, падман, дробязь, глупства’ (Нас.). Значэнні слова паказваюць на магчымыя змяшэнні двух запазычаных слоў. Адно з іх можа адносіцца да польск. kabala, якое ўзыходзіць да ст.-яўр. kabbālāh ’патаемная навука’ (гл. Слаўскі 2, 8). Адсюль значэнні ’падман, глупства’ і да т. п. Другое (значэнні ’турбота, клопат’) — да рус., укр. кабала ’завінавачанасць, няволя’, запазычаных з усходніх моў, гл. Фасмер, 2, 148.
Каба́ла ’гадальныя карты’ (Федар., 2), кабалы ’тс’ (Шат.). Параўн. у Федароўскага, 2, 113: «закінь ты мне кабалу…». Бел. кабала ў гэтым значэнні паходзіць з кабала ’варажба на картах’, крыніцай якога з’яўляецца польск. kabała ’варажба на картах; варажба ўвогуле’. Карскі (1904, 172) у якасці крыніцы для бел. каба́лы ’пасьянс’ называе ст.-яўр. kabbālāh.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адхлу́п ’адпачынак, перадышка’, адхлупіць ’зрабіцца лягчэй’ (Яўс.). Параўн. адхлын (гл.) у тым жа значэнні, што і адхлуп.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Асцяро́б ’расчышчанае месца пасярод лесу’ (Касп.). Бязафіксны назоўнік ад *асцерабіць ’прачысціць лес’. Гл. церабіць у гэтым значэнні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Клуні́цца ’задыхацца’ (Нік.). Няясна. Параўн., аднак, клунак у значэнні ’вязка, звязка’, тады *клуніць ’звязваць’ > Жлуніцца ’звязваццаʼжлуніцца ’задыхацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)