шурпа́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае нягладкую, з невялікімі няроўнасцямі паверхню.
2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шурпа́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае нягладкую, з невялікімі няроўнасцямі паверхню.
2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
язычо́к, ‑чка,
1.
2.
3.
4. У батаніцы — невялікі адростак ля асновы ліставой пласцінкі ў злакавых і некаторых іншых раслін.
5. Рухомая, адным канцом прымацаваная пласцінка ў розных прыстасаваннях, прадметах.
6. Металічны стрыжань званочка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каб
1. союз цели что́бы, чтоб;
2. союз условный е́сли бы, е́сли б; кабы́;
3. частица чтоб, что́бы;
4. частица (при выражении неосуществимого желания) е́сли б, е́сли бы; (в соединении с частицей то́лькі
◊ каб ды калі́ б —
каб цябе́ разарва́ла —
каб ён спрах — будь он нела́ден;
каб жа ве́даў — е́сли бы знал;
каб ды калі́ б вы́рас у ро́це грыб —
каб ве́даў, дзе пава́лішся, дык бы лёг —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вялі́кі
1. большо́й; (о буквах — ещё) прописно́й, загла́вный; (значительный по количеству — ещё) изря́дный, здоро́вый, прили́чный, внуши́тельный; (значительного объёма — ещё) объёмистый; (занимающий большое пространство, громадный — ещё) обши́рный, простра́нный, огро́мный; (о растительности — ещё) бу́йный; (в большой степени — об отрицательных качествах — ещё) поря́дочный;
2. (важный) вели́кий, большо́й; (заметный, крупный) соли́дный, внуши́тельный;
3. (выдающийся, одарённый) большо́й, вели́кий;
4. (взрослый) большо́й;
5. (выдающийся по своему значению) вели́кий;
6. (составная часть титулов) вели́кий;
7. (очень сильный) большо́й, убеди́тельный, настоя́тельный;
◊ ад (з) ~кага ро́зуму — от большо́го ума́;
ад мало́га да ~кага — от ма́ла до вели́ка;
бяда́ ~кая — велика́ беда́;
в. расці́ — расти́ здоро́в;
~кай рукі́ — большо́й руки́;
~кая ва́жнасць — велика́ ва́жность;
~кая шы́шка —
глядзе́ць ~кімі вача́мі — смотре́ть больши́ми глаза́ми;
з ~кай ла́скі — (чыёй) по ми́лости (кого, чьей);
на (в.) жаль — к (большо́му) сожале́нию;
не ~кае што... — не бог зна́ет что...;
не ~кая хі́трасць — не велика́ хи́трость;
не ~кая шту́ка — не велика́ (не больша́я) хи́трость;
не в. страх — не велика́ беда́;
рабі́ць ~кія во́чы — де́лать больши́е глаза́;
~каму караблю́ ~кае пла́ванне —
~кая лы́жка рот дзярэ́ —
в. пень ды ду́рань —
з ~кага гро́му малы́ дождж —
у чужы́х рука́х піро́г в. —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чорт
◊ к ~ту — к чёрту, ко всем чертя́м;
на ~та — на кой чёрт;
да ~та — до чёрта;
адзі́н ч. — оди́н чёрт;
ні к ~ту — ни к чёрту;
ч. прынёс — чёрт принёс, нелёгкая принесла́;
чо́рта лы́сага — чёрта лы́сого;
яко́га ~та — како́го чёрта, како́го дья́вола;
ч. падаткну́ў — чёрт дёрнул (попу́тал);
~там падшы́ты — сорви́-голова́;
чэ́рці но́сяць — че́рти но́сят, нелёгкая но́сит;
чарця́м мо́ташна — чертя́м то́шно;
чэ́рці паласа́тыя — че́рти полоса́тые;
ч. лы́сы (лаза́ты) — чёрт лы́сый;
ч. яго́ ве́дае — чёрт (ле́ший) его́ зна́ет;
ч. ве́дае што — чёрт зна́ет что;
што за ч. — что за чёрт;
ч. не во́зьме — чёрт не возьмёт;
рабі́ць ~ту лы́саму — рабо́тать да́ром;
прада́ць чо́рту душу́ — прода́ть чёрту ду́шу;
каб яго́ ч. узя́ў — чёрт бы его́ побра́л;
ч. яго́ прыгна́ў — чёрт его́ принёс;
ч. пацягну́ў за язы́к — (каго) чёрт дёрнул за язы́к (кого);
ч. яго́ бяры́ — чёрт с ним;
ч. яго́ (яе́, іх) не бярэ́ — чёрт его́ (её, их) не берёт;
у ~та на рага́х — у чёрта на рога́х;
аднаму́ ~ту вядо́ма — одному́ чёрту изве́стно;
ч. нагу́ зло́міць — чёрт но́гу сло́мит;
куды́ яго́ ч. го́ніць — куда́ его́ чёрт го́нит;
скруці́ць ~ту ро́гі — слома́ть чёрту рога́;
ле́зці к ~ту ў зу́бы — лезть чёрту в пасть;
чым ч. не жарту́е! — чем чёрт не шу́тит!;
і ч. яго́ не бярэ́ — и ле́ший его́ не берёт;
ні к ~ту не ва́рты — ни к чёрту не годи́тся;
вы́думаць ~та з лапця́мі — вы́думать чёрт зна́ет что;
трыма́цца як ч. за душу́ — держа́ться как чёрт за́ душу;
сабра́ў ч. па́ру — собра́л чёрт па́ру;
баі́цца як ч. кры́жа —
усе́ чэ́рці адно́й шэ́рсці —
поп сваё, а ч. сваё —
ты на гару́, а ч. за нагу́ —
бало́та без ~та не быва́е —
бага́таму ч. дзяце́й калы́ша —
у ці́хім бало́це чэ́рці вяду́цца —
не такі́ стра́шны ч., як яго́ малю́юць —
сівізна́ ў бараду́, а ч. у рабры́ну —
ні бо́гу све́чка, ні ~ту качарга́ —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перада́ць, ‑дам, ‑дасі, ‑дасць; ‑дадзім, ‑дасце, ‑дадуць;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знатьI
◊
даёт себя́ знать дае́ сябе́ адчува́ць (адчу́ць), дава́цца (да́цца) у зна́кі;
дать о себе́ знать даць аб сабе́ знаць;
де́лай, как зна́ешь рабі́, як ве́даеш (як хо́чаш);
зна́ем мы вас
знай на́ших
знать ме́ру ве́даць ме́ру;
знать не знаю́ (ве́дать не ве́даю) ве́даць не ве́даю;
знать своё ме́сто ве́даць сваё месца́;
знать со́весть мець сумле́нне;
знать толк (в чём) мець густ (разбіра́цца) (у чым);
знать це́ну кому́, чему́ ве́даць, чаго́ хто ва́рты, ве́даць цану́ каму́, чаму́;
как зна́ешь (зна́ет, зна́ете, зна́ют) як зна́еш (зна́е, зна́еце, зна́юць), як хо́чаш (хо́чаце, хо́чуць);
как (почём) знать хто ве́дае?;
кто его зна́ет хто яго́ ве́дае;
на́до (пора́) и честь знать трэ́ба і ме́ру ве́даць;
не знать ве́ку (изно́су, изно́са) не мець зно́су;
не знать поко́я (о́тдыха
не знать сна не спаць;
не могу́ знать
знать в лицо́ знаць у твар;
то и знай
то́лько и зна́ет (зна́ю, зна́ешь
е́сли бы знать, что… (переводится соответствующими личными формами
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Галу́за 1 ’неабцярэбленая галінка’ (
Галу́за 2 ’свавольнік, гарэза’ (
Галу́за 3 ’астрыжаны хлопец або дзяўчынка з кароткімі валасамі’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Славяні́н, славя́не ‘група роднасных па паходжанні і блізкіх па мове народаў’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дурны́
1. (лишённый ума) глу́пый;
2. (бестолковый, неразумный) глу́пый, дура́цкий;
3.
◊ д. як пень (як бара́н, як бот) — глуп как си́вый ме́рин;
~ны́я гро́шы — шальны́е де́ньги;
крыча́ць ~ны́м го́ласам — крича́ть благи́м ма́том;
~ны́я жа́рты — глу́пая шу́тка;
з ~но́га ро́зуму — от (с) большо́го ума́;
няма́ дурны́х! — нет дурако́в!;
на маю́ ~ну́ю галаву́ (дурны́ ро́зум) — по моему́ сла́бому разуме́нию...;
за ~но́й галаво́й нага́м неспако́й —
пашлі́ ~но́га, а за ім друго́га —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)