афарбава́ць, ‑бую, ‑буеш, ‑буе; зак., што.
1. Пакрыць або насыціць фарбай, чым‑н. фарбуючым. Афарбаваць дах. Афарбаваць тканіну. □ Лукаш асеў, і кроў яму афарбавала скронь. Танк.
2. Надаць які‑н. колер. Афарбаваць шчокі румянцам. □ Усход сонца афарбаваў акно спальні Крушынскага. Бядуля. А з-за лесу выплыў вялізны-вялізны месяц і адразу ўсё афарбаваў у жоўты колер. Чарнышэвіч.
3. перан. Надаць якое‑н. адценне, які‑н. сэнс чаму‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыллё, кватэра, кут, куток, дах, прыстанішча, прыстанак, прыстанне, прыпынак, прыпынішча, прытулак, прытулішча, прытонне; жытло, седала, бярлог, котла, котлішча (разм. перан.); абіцель, пенаты (уст. кніжн.); рэзідэнцыя (афіц.); апартаменты (уст., мн.); □ дах над галавой
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
кро́вля ж.
1. дах, род. да́ху м., страха́, -хі́ ж. (преимущественно о соломенной);
под одно́й кро́влей пад адно́й страхо́й;
под родно́й кро́влей пад ро́днай страхо́й;
2. (материал для крыши) (да́хавае) крыццё (пакрыццё).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
закры́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад закрыць.
2. у знач. прым. Які мае дах, сцены; крыты. Закрыты вазок. □ Малако прывезлі ў закрытай зялёнай машыне. Пальчэўскі.
3. у знач. прым. Не для ўсіх даступны. Закрыты партыйны сход. Закрыты конкурс.
4. у знач. прым. Скрыты, не яўны; унутраны. Закрытая форма туберкулёзу.
•••
Закрытае галасаванне гл. галасаванне.
Закрытае мора гл. мора.
Закрытае пісьмо гл. пісьмо.
Закрытая навучальная ўстанова гл. установа.
Закрыты склад гл. склад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кры́ть несов.
1. крыць; (покрывать — краской, позолотой и т. п.) пакрыва́ць; (обивать) абіва́ць, абабіва́ць; (обшивать тканью) абшыва́ць, паця́гваць;
кры́ть кры́шу крыць страху́ (дах);
2. (критиковать) крыць;
3. карт. біць;
кры́ть тузо́м біць ту́зам;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Града́ ’града (у розных знач.)’ (БРС, Шат., Касп.). З прасл. *gręda. Параўн. рус. гряда́, укр. гряда́, польск. grzęda, чэш. hřada, балг. греда́ і г. д. Прасл. *gręda (значэнні: ’бэлька, перакладзіна, мураваная сцяна, градка, мель, востраў, узвышша і да т. п.’). Роднасным лічацца літ. grindà ’дошка для падлогі і да т. п.’, лац. grunda ’дах, страха, дахавыя кроквы’, ст.-ісл. grind ’рама і г. д.’ Корань *gręd‑ мае аблаўтную форму *grǫd‑, якая прадстаўлена ў бел. груд ’узгорак, груда’, гру́да ’глыба, кавалак, камяк’, рус. гру́да, укр. гру́да́, чэш. hruda, hrud, польск. gruda, grąd і г. д. Агляд гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 120–122, 146–148 (з літ-рай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
няве́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак., каго-што.
Наносячы фізічныя пашкоджанні, калечыць каго‑н. [Бярозка] усё больш і больш нагінала галаву, каб аслабіць вяроўку.. Тады збянтэжаны кат загадаў памочнікам, таптаць і нявечыць паланянку. Хадкевіч. Мірановіч нізашто не згаджаўся рэзаць шчаку, не хацеў яшчэ больш нявечыць твар. Марціновіч. // Ламаць, псаваць што‑н. Вецер бязлітасна .. зрывае дах з хат казацкіх, нявечыць, кідае вобзем ды так, што і рады няма як даць... Барашка. // перан. Рабіць дрэнны ўплыў на каго‑н.; псаваць. Нявечыць душу дзіцяці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зне́сці¹, знясу́, знясе́ш, знясе́; знясём, знесяце́, знясу́ць; знёс, зне́сла і знясла́; знясі́; зне́сены; зак.
1. каго-што. Несучы, даставіць, спусціць уніз.
З. слоікі з варэннем у склеп.
2. каго-што. З сілай скінуць, зрушыць з чаго-н., адкуль-н.
Мост знесла (безас.) вадой.
Ураган знёс дах.
3. што. Разбурыць, разабраўшы, зняць з паверхні.
З. старую хату.
4. што. Тое, што і зняць (у 4 знач.).
5. каго-што. Прынесці з розных месц у адно (многае, многіх).
З. каменне ў кучу.
6. што. Адыходзячы, узяць з сабой, украсці.
З. чужую кнігу.
7. перан., што. Сцярпець, перанесці.
Моўчкі з. крыўду.
|| незак. зно́сіць, зно́шу, зно́сіш, зно́сіць.
|| наз. знос, -у, м. (да 3 знач.).
Стары дом ідзе на з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзю́ба, ‑ы, ж.
1. Выцягнутыя, з рагавым пакрыццём, бяззубыя сківіцы ў птушак і некаторых іншых жывёл, прыстасаваныя для яды. Гусі шчыпалі мураву жоўтымі дзюбамі. Галавач. [Арол] прыўзняў кручкаватую дзюбу колеру адпаліраванага крэменя і зноўку ўзяўся смакаваць мяса. Беразняк.
2. перан. Тонкі востры канец чаго‑н. Дзюба нажа. □ [Галя] бачыла на школе шыферны дах і дзюбу вежавага крана. Грахоўскі. Людзі да Грасыльды хадзілі часта.., і кручок выгрыз за доўгія гады глыбокую ямку [у вушаку] — хаваецца ўсёй дзюбай. Пташнікаў.
•••
З камарыную дзюбу — пра што‑н. надта малое, мізэрнае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пады́спад, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Адваротны бок; спод. Падыспад шапкі. Падыспад кашулі.
2. перан. Разм. Скрыты, адмоўны бок чаго‑н. [Кузьма Чорны:] — Вялікі пісьменнік [Бальзак]. Тут, братачка, нічога не скажаш. Увесь падыспад выверне табе. Скрыган. Тут [у палоне].. [Іван] убачыў падыспад фашызму і, мабыць, упершыню зразумеў, што пагібель — не самае горшае з усяго, што можа здарыцца на вайне. Быкаў.
3. у знач. прысл. Уніз; пад што‑н. Надзець падыспад. □ Мы пачалі рыхтавацца да начлегу. Дах над галавой ёсць, а падыспад можна наламаць лапак, нарваць папараці. І спі сабе на здароўе! Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)