ро́ўна.
1. у знач. вык. Пра адсутнасць няроўнасцей, упадзін, узгоркаў.
Р., як на стале.
Зімой у полі р. і бела.
2. ро́ўна з, прыназ. з Т. На адной лініі (вышыні, глыбіні і пад.) з кім-, чым-н., на адным узроўні з кім-, чым-н.
Нагрузіць мяхоў на калёсы роўна з канём.
3. часц. Дакладна, якраз.
Р. поўдзень.
Р. праз паўгадзіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абсалю́тны, -ая, -ае.
1. Безумоўны, неабмежаваны, узяты па-за ўсякім параўнаннем.
Абсалютныя і адносныя паказчыкі.
А. чэмпіён (спартсмен-пераможац у мнагабор’і).
2. Поўны, канчатковы.
А. спакой.
Абсалютная большасць (пераважная большасць). Абсалютная манархія (самадзяржаўе). А. слых (слых, які дакладна вызначае вышыню любога тону). Абсалютна (прысл.) правільна.
○
Абсалютны нуль — самая нізкая тэмпература (-273,15 °С).
◊
Абсалютны нуль — пра нікчэмнага, зусім бескарыснага ў якой-н. справе чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Лы́пкі (мн.) ’вейкі’ (смарг., Шатал.). Утворана дакладна на ўзор вейкі ад лы́паць (гл.). Грынавяцкене (Сл. ПЗБ, 2, 697) у смарг. лыпка бачыць запазычанне з літ. lìpė ’крышка, клапан’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасліжава́ць ’пашліфаваць’ (віл., Сл. ПЗБ). Утворана ад па‑ і сліж(ак) ’лагі’ (гл.) пры ад’ідэацыі ’слізкі’. Магчыма, у арыгінале не зусім дакладна пададзена значэнне слова (дзерава пасліжаваць трэба).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
браняві́к, ‑невіка, м.
Бронеаўтамабіль, прызначаны для разведкі, аховы і сувязі. Вестка пра смерць камандзіра дайшла да нас у той час, калі мы ўбачылі браневікі. Карпюк. Карэкціроўшчык сядзеў на зрубе адрынкі, стараючыся праз бінокль.. дакладна акрэсліць месца знаходжання браневіка. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калібрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак., што.
1. Вымяраць, правяраць калібр чаго‑н.; надаваць патрэбны калібр. Калібраваць утулкі. Калібраваць дрот.
2. Правяраць шкалу дзяленняў вымяральнага прыбора. Калібраваць тэрмометр.
3. Адбіраць для пасеву ці пасадкі (насенне, плады) дакладна вызначанай вагі, размеру.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаво́льнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Чыніць, тварыць самавольства, паступаць самавольна. — Я гэтага пакуль што не збіраюся рабіць, але калі ты [Кастрыца]хочаш чэсна працаваць, дык трэба, перш за ўсё, дакладна выконваць заданні, а не самавольнічаць, — сурова папярэдзіў Леванок. Стаховіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узнікне́нне, ‑я, н.
Зараджэнне, пачатак, з’яўленне чаго‑н. Узнікненне і пачатак жыцця. Узнікненне марксізма. □ Выявілася, што час узнікнення Мазыра нікому дакладна не вядомы. І ніхто не ведае, што значыць самае слова — «Мазыр», які хаваецца ў ім сэнс. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
точь / точь-в-то́чь нареч., разг. зусі́м дакла́дна; (слово в слово) сло́ва ў сло́ва; (при сравнении) якра́з як, кро́пля ў кро́плю;
он пересказа́л всё точь-в-то́чь, как бы́ло ён пераказа́ў усё зусі́м дакла́дна, як было́;
ма́льчик — точь-в-то́чь оте́ц хло́пчык — якра́з як ба́цька, хло́пчык — ры́хтык ба́цька.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Точ у выразе: точ у точ ’вельмі дакладна, падобна’ (мсцісл., Юрч. Фраз.), tocz ŭ tocz ’кропля ў кроплю (падобны)’ (ваўк., Федар. 4); магчыма, сюды ж ст.-бел. то́чию ’толькі’ (Ст.-бел. лексікон, Сл. Скар.). Параўн. укр. дыял. точ (в) точ ’дакладна’, рус. точь в точь (точь‑в‑точь) ’тс’, польск. tecz ’кропка’. Прасл. *tъčь ’тс’ звязана з *tъknǫti/*tykati (Брукнер, 567; Фасмер, 4, 90; ESSJ SG, 2, 665; ЕСУМ, 5, 611), гл. ткнуць, тыкаць, а таксама точка 2, точна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)