поперёк
1. нареч. упо́перак; разг. напо́перак;
2. предлог с род. упо́перак (каго, чаго);
поперёк доро́ги встал упо́перак даро́гі стаў;
◊
вдоль и поперёк удо́ўж і ўпо́перак;
стать кому́-л. поперёк го́рла стаць каму́-не́будзь упо́перак го́рла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Рыгво́ ’горла’ (Сл. Гродз.). Утворана ад рыга́ць (гл.), як лятво́ ’ляток’ ад лята́ць, мыцьво́ ’бялізна’ ад мыць (Пра словаўтваральную мадэль гл. Сцяцко, Афікс. наз., 34).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запалі́цца, -алю́ся, -а́лішся, -а́ліцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Успыхнуць, загарэцца.
На дварэ запаліліся ліхтары.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зрабіцца запалёным.
Горла запалілася.
3. перан., чым і без дап. Аказацца ахопленым моцным пачуццём, імкненнем і пад.
З. гневам.
|| незак. запа́львацца, -аюся, -аешся, -аецца і запаля́цца, -я́ецца (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
асатане́лы, ‑ая, ‑ае.
Які дайшоў да крайняй лютасці, злосці. Яны [хлопцы], як асатанелыя, рэзалі .. невады, сцягвалі іх на бераг. Няхай. Вечарамі і ўначы дралі.. [лягушкі] горла, як асатанелыя, на ўсе лады. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здаві́ць, злаўлю, здавіш, здавіць; зак., каго-што.
Разм. Тое, што і здушыць. Адчуў Ігнась зноў.. боль у грудзях, а пасля цяжэй стала дыхаць, як бы хто здавіў яму горла. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прамачы́ць сов.
1. промочи́ть; замочи́ть;
2. пропита́ть;
п. ану́чу ма́слам — пропита́ть тря́пку ма́слом;
◊ п. го́рла — промочи́ть го́рло
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падступі́ць, ‑ступлю, ‑ступіш, ‑ступіць; зак.
1. Падысці, наблізіцца. Грушка падступіў бліжэй да Веры Ігнатаўны, доўга глядзеў ёй у вочы. Пестрак. — Дык ты яшчэ крычыш? — бацька.. ушчыльную падступіў да сына. Навуменка.
2. Апынуцца ў непасрэднай блізкасці, падысці да чаго‑н. (пра лес, мора і пад.). Агні прыстанцыйных будынкаў падступілі да самай чыгункі. Савіцкі. Наша маленькая рачулачка, якую і завуць Раўчуком, разлілася аж да лесу, падступіла пад самыя агароды. Жычка.
3. перан. Нечакана з’явіцца, раптам ахапіць (пра адчуванні, пачуцці). Салёны клубок падступіў да горла, прыпыніў дыханне, вочы заслаліся туманам. Васілевіч. І ўсё ж раптам туга падступіла. Стала сэрцу балюча і горка. Танк.
•••
Ком падступіў да горла гл. ком.
Слёзы падступілі да горла гл. сляза.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гарло́вы ’які адносіцца да горла, датычыцца ежы (горловая справа)’ (Нас.). У параўнанні з сучасным гарлавы́ націск у слове гарло́вы вельмі падазроны: ці не паланізм гэта (gardłowy)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пады́баць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Пайсці размерана або нязграбна. Наставіўшы каўнер, прытрымліваючы яго ля горла, Сярдзюк падыбаў па цёмнай вуліцы. Карпаў. Чалавек, няўклюдна перасоўваючы ногі, як хадулі, падыбаў наперад... Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хохота́ть несов. рагата́ць;
хохота́ть до слёз рагата́ць да слёз;
хохота́ть во всё го́рло рагата́ць на ўсё го́рла;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)