Verbum

Пер-Лашэз

т. 12, с. 295

Хілестром Пер

т. 17, с. 18

Свінхувуд Пер Эвінд

т. 14, с. 259

ВО́НЕГУТ (Vonnegut) Курт

(н. 11.11.1922, г. Індыянапаліс, ЗША),

амерыканскі пісьменнік. Вывучаў біяхімію ў Корнелскім (1940—42), антрапалогію ў Чыкагскім (1945—47) ун-тах. Аўтар раманаў, пераважна антыўтопія, «Механічнае піяніна» (1952; рус. пер. «Утопія — 14», 1967), «Сірэны Тытана» (1959, рус. пер. 1988), «Калыска для кошкі» (1963; рус. пер. 1970), «Дай вам Бог здароўя, містэр Разуотэр, або Не сыпце перлы перад свіннямі» (1965; рус. пер. 1978), «Бойня нумар пяць, або Крыжовы паход дзяцей» (1969; рус. пер. 1970), «Снеданне для чэмпіёнаў, або Бывай, чорны панядзелак» (1973, рус. пер. 1975), «Балаган, або Больш я не адзінокі» (1976), «Вечны вязень» (1979), «Прамое пападанне» (1982; рус. пер. «Хлопец маху не дасць», 1986), «Сіняя барада. Аўтабіяграфія Рабо Карабек’яна, 1916—1988» (1987) і інш., апавяданняў, п’ес, кн. артыкулаў і эсэ «Вербная нядзеля. Аўтабіяграфічны калаж» (1981) і інш. Асн. праблематыка творчасці — дэгуманізацыя свядомасці, мілітарызацыя грамадства, небяспека атамнай вайны. Філас. насычанасць прозы Вонегута спалучаецца з фантастыкай, алегарычнасцю, сатырай і іроніяй, пародыяй і гратэскам.

Тв.:

Рус. пер. — Собр.соч. Т. 1—5. М., 1992—93.

Літ.:

Мендельсон М. Роман США сегодня — на заре 80-х гг. 2 изд. М., 1983;

Засурский Я.Н. Американская литература XX в. 2 изд. М., 1984.

Е.А.Лявонава.

т. 4, с. 271

АДНО́СНЫ РУХ,

рух матэрыяльнага пункта (цела) адносна сістэмы адліку, якая сама рухаецца адносна інш. сістэмы адліку, што ўмоўна прымаецца за нерухомую. Звычайна нерухомая сістэма адліку (K) лічыцца інерцыйнай сістэмай адліку; рухомая сістэма (K′) можа быць інерцыяльнай і неінерцыяльнай. Скорасць і паскарэнне цела адносна сістэмы K′ наз. адноснымі (${\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{ад}}$, ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{ад}}$), адносна сістэмы K — абсалютнымі (${\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{аб}}$, ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{аб}}$), скорасць і паскарэнне сістэмы K′ адносна K — пераноснымі (${\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{<highlight>пер</highlight>}}$, ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{<highlight>пер</highlight>}}$). У кінематыцы паміж гэтымі велічынямі ўстаноўлена залежнасць: ${\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{аб}}={\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{ад}}+{\overrightarrow{\mathrm{V}}}_{\mathrm{<highlight>пер</highlight>}}$ ; ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{аб}}={\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{ад}}+{\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{<highlight>пер</highlight>}}+{\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{кар}}$ , дзе ${\overrightarrow{\mathrm{a}}}_{\mathrm{кар}}$ — Карыяліса паскарэнне.

т. 1, с. 125

ВЕРН (Verne) Жуль

(8.2.1828, г. Нант, Францыя — 24.3.1905),

французскі пісьменнік. Аўтар навук.-фантаст., сатыр. і прыгодніцкіх раманаў з элементамі утопіі і антыутопіі «Пяць тыдняў на паветраным шары» (1863), «Падарожжа да цэнтра Зямлі» (1864), «З Зямлі на Месяц» (1865), «Вакол Месяца» (1869), «Дзеці капітана Гранта» (1867—68, бел. пер. 1938), «20 000 лье пад вадой» (1869—70, бел. пер. «80 000 кіламетраў пад вадой», 1937), «За 80 дзён вакол свету» (1872, бел. пер. 1941), «Таямнічы востраў» (1875, бел. пер. 1938), «Пятнаццацігадовы капітан» (1878, бел. пер. 1940), «Рабур-заваёўнік» (1886), «Валадар свету» (1904), «Незвычайныя прыгоды экспедыцыі Барсака» (выд. 1914) і інш.; прац па геаграфіі і гісторыі геагр. даследаванняў. Чалавек і прырода, навука, веды і праца, сучаснасць і будучыня, адказнасць вучонага, асобы, калектыву перад грамадствам — асн. праблемы творчасці Верна. Стварыў «новы тып рамана», які грунтаваўся на дасягненнях навукі. На бел. мову яго творы перакладалі П.Кутылоўскі, С.Грахоўскі з Ю.Лявонным, Я.Камянецкі, М.Паслядовіч, К.Шавель і інш.

Тв.:

Рус. пер. — Собр. соч. Т. 1—12. М., 1954—57;

Собр. соч.: В 50 т. Т. 1—19. М., 1992—94.

Літ.:

Верн Ж.-Ж. Жюль Верн: Пер. с фр. М., 1978;

Жюль Верн: Биобиблиогр. Указ. 2 изд. М., 1959.

Е.А.Лявонава.

т. 4, с. 103

БЕРНАНО́С (Bernanos) Жорж

(20.2.1888, Парыж — 5.7.1948),

французскі пісьменнік і публіцыст. У 1906—13 вучыўся ў Сарбоне і парыжскім Каталіцкім ін-це. У раманах «Пад сонцам сатаны» (1926; рус. пер. 1978), «Падман» (1927), «Радасць» (1929), «Дзённік сельскага святара» (1936; рус. пер. 1978), «Новая гісторыя Мушэты» (1937; рус. пер. 1978), «Спадар Уін» (1943) і інш. раскрыў крызіс «еўрап. душы» (бязвер’е, спустошанасць, індывідуалізм чалавека, пакінутага Богам), норавы клерыкальных колаў, з рэліг.-этычных (каталіцкіх) пазіцый крытыкаваў тагачасную рэчаіснасць. Аўтар публіцыст. кн. «Вялікі страх добрапрыстойных» (1931), «Вялікія могілкі пад месяцам», памфлета «Мы, французы» і інш.

Тв.:

Рус. пер. — Дневник сельского священника;

Господин Уин: Романы. М., 1993;

Сохранять достоинство: Худож. публицистика. М., 1988.

т. 3, с. 118

БРЭ́ДЭЛЬ (Bredel) Вілі

(2.5.1901, г. Гамбург, Германія — 27.10.1964),

нямецкі пісьменнік, прадстаўнік сацыялістычнага рэалізму. Прэзідэнт АМ ГДР (з 1962). Удзельнік Гамбургскага паўстання 1923. У 1933—34 вязень фаш. канцлагера, адкуль уцёк. У 1934—45 у эміграцыі (Прага, Масква). Удзельнік грамадз. вайны ў Іспаніі (1937—39). Яго палітычна завостраныя раманы «Машынабудаўнічы завод Н. і К» (1930), «Розенгофская вуліца» (1931, бел. пер. 1933), «Выпрабаванне» (1935, бел. пер. 1937), «Ад Эбра да Волгі» (1939—48), трылогія «Родныя і знаёмыя» (1941—53) і інш. прысвечаны антыфаш. і антываен. змаганню, а таксама жыццю рабочых у ГДР. На бел. мову творы Брэдэля перакладалі В.Вольскі, К.Даўкша, В.Сёмуха і інш.

Тв.:

Бел. пер. — Ад Эбра да Волгі;

Тры сустрэчы. Мн., 1959;

рус. пер. — Избранное. М., 1972.

Л.П.Баршчэўскі.

т. 3, с. 281

ВА́РНАЛІС (Barnalēs) Костас

(26.2.1884, г. Бургас, Балгарыя — 16.12.1974),

грэчаскі пісьменнік. Першы зб. вершаў «Соты» (1905) прасякнуты геданістычнымі і эстэцкімі матывамі. Аўтар зб-каў паліт. лірыкі «Свабодны свет» (1965), «Гнеў народа» (1975), паэм «Святло, якое пячэ» (1922), «Асаджаныя рабы» (1927), сатыр. аповесцяў-памфлетаў «Сапраўдная апалогія Сакрата» (1931; бел. пер. М.Бусла), «Дзённік Пенелопы» (1947) і інш., зб. памфлетаў «Дыктатары» (1954), драмы «Атал III» (1970), літ.-крытычных артыкулаў (кн. «Эстэтыка—крытыка», 1958).

Тв.:

Бел. пер. — Сапраўдная апалогія Сакрата // Далягляды. Мн., 1992;

Рус. пер. — Избранное. М., 1959;

Стихотворения и поэмы. М., 1985.

Літ.:

Мочос Я. Костас Варналис и литература греческого Сопротивления. М., 1968.

т. 4, с. 10