Verbum

Grund

m -(e)s, Gründe

1) гле́ба, грунт

der ~ und Bóden — зямля́, зяме́льнае вало́данне, землеўлада́нне

2) дно

ein Schiff in den ~ bóhren — патапі́ць карабе́ль, пусці́ць карабе́ль на дно

das Schiff sinkt [geht] zu ~e — карабе́ль ідзе́ на дно

3) падста́ва, прычы́на

von ~ aus — грунто́ўна, карэ́нным чы́нам

im ~e genómmen — па су́тнасці

man hat állen ~ ánzunehmen* — ёсць усе́ падста́вы меркава́ць

dazú liegt áller ~ zuvór — на гэ́та ма́юцца ўсе́ падста́вы

Gründe géltend máchen — выстаўля́ць прычы́ны

◊ in ~ und Bóden — канчатко́ва

Zeug

n -(e)s, -e

1) ткані́на, матэ́рыя

2) рэ́чы, прыла́ды

was soll ich mit dem ~ ánfangen*? — што мне з гэ́тым рабі́ць?

3) разм. глу́пства, лухта́

dúmmes [álbernes] ~ — глу́пства, ду́расць

glaub nur das ~ nicht — не вер гэ́таму глу́пству

◊ das ~ zu etw. (D) háben — мець здо́льнасць да чаго́-н.

j-m etw. am ~e flícken — прыдзіра́цца да каго́-н. з-за чаго́-н.

was das ~ hält — што ёсць сі́лы

er schúftet was das ~ und Léder hält — ≅ ён працу́е як вол

tüchtig ins ~ géhen*, sich tüchtig ins ~ légen — узя́цца за спра́ву закаса́ўшы рукавы́

Zeit

f -, -en

1) час

zur ~ — у цяпе́рашні час; цяпе́р

es ist höchste ~ — даўно́ пара́, са́мы час

die gánze ~ über — уве́сь час

von ~ zu ~ — ча́сам; раз-по́раз; зрэ́дку

die ~ drängt — час падганце

das hat noch ~ — на то́е яшчэ́ ёсць час

◊ kommt ~, kommt Rat — пераначу́ем – бо́лей [ясне́й] пачу́ем

die ~ bringt Rósen — час прыно́сіць свой плён

die ~ heilt (álle) Wúnden — час – са́мы ле́пшы ле́кар

2) час, перы́яд, эпо́ха

das war éine glückliche ~ — гэ́та была́ шчаслі́вая пара́

in álter ~ — у старажы́тны час

er war zu séiner ~ ein gróßer Künstler — у свой час ён быў вялі́кім мастако́м

mit der ~ géhen* — кро́чыць у нагу́ з ча́сам

háben

1.

vt

1) мець

ich hábe — у мяне́ ёсць

2) атрыма́ць, прыдба́ць, здабы́ць

da hast du ein Buch — вось табе́ кні́жка

was hast du? — што з табо́ю?

3) у спалучэнні з zu i Infinitiv мае значэнне павіннасці:

er hat noch étwas zu tun* — ён паві́нен [му́сіць] яшчэ́ сёе-то́е зрабі́ць

4) у спалучэнні з Infinitiv без zu:

du hast gut réden — табе́ до́бра каза́ць

2.

дапаможны дзеяслоў, асобным словам не перакладаецца:

wir ~ gelésen — мы чыта́лі

j-n zum bésten ~ — абдуры́ць каго́-н.

j-n her- úm ~ — разм. перакана́ць каго́-н.

wer will ~, der muss gráben* — ≅ хто працу́е, той і ма́е

Recht

n -(e)s, -e

1) пра́ва, зако́н;

~ auf Árbeit пра́ва на пра́цу;

von ~s wégen на падста́ве зако́на;

~ háben мець ра́цыю;

j-m ~ gében* прызнава́ць чыр-н. справядлі́васць [пра́ўду, слу́шнасць];

wíder das ~ процізако́нна, супрацьзако́нна;

~ spréchen* судзі́ць, выно́сіць прыгаво́р [прысу́д];

j-m die bürgerlichen ~e áberkennen* пазба́віць каго́-н. грамадзя́нскіх право́ў;

álle ~e vórbehalten* без пра́ва перавыда́ння (надпіс на адвароце тытульнага ліста нямецкіх кніг);

im ~ sein мець ра́цыю; у адпаве́днасці з зако́нам;

das ~ mit Füßen tréten* зневажа́ць правы́

2) пра́ўда, слу́шнасць;

etw. zu [für] ~ erkénnen* лічы́ць што-н. пра́вільным [слу́шным]

◊ ~ muss doch ~ bléiben* зако́н ёсць зако́н;

wo nichts ist, hat auch der Káiser sein ~ verlóren ≅ як няма́, дык няма́

Séele

f -, -n

1) душа́

aus tíefster ~ — ад усёй душы́ [глыбіні́ душд]

das brennt mir auf der ~ — гэ́та му́чыць мяне́ [кро́іць душу́]

sich (D) etw. von der ~ herúntersprechen* — вы́сказаць, што ёсць на душы́, аблягчы́ць душу́

sich in die ~ hinéin schämen — саро́мецца да глыбіні́ душы́

die ~ híngeben* [áushauchen] — вы́пусціць дух, паме́рці, адда́ць Бо́гу душу́

er ist mit Leib und ~ bei der Árbeit — ён уве́сь у рабо́це

sie sind ein Herz und éine ~ — яны́ жыву́ць душа́ ў душу́

éine ~ von einem Ménschen — душа́-чалаве́к

2)

kéine ~ war zu séhen — не было́ віда́ць ні адно́й душы́

3) бат. буймі́на

4) тэх. стрджань; жы́ла (кабеля)

5) вайск. кана́л (дула)

◊ sich (D) die ~ aus dem Léibe wárten — бяско́нца до́ўга чака́ць

j-m etw. auf die ~ bínden* — перакана́ўча прасі́ць каго́-н. заня́цца [паціка́віцца] чым-н.

Séite

f -, -n

1) бок (дома, манеты і г.д.)

die réchte ~ des Stóffes — до́бры [пра́вы] бок матэ́рыі

~ an ~ — по́бач, по́плеч

an j-s ~ géhen* — ісці́ по́плеч з кім-н.

sich (D) vor Láchen die ~n hálten* — смяя́цца да ўпа́ду

ihm kann níemand an die ~ gestéllt wérden — з ім ніхто́ не мо́жа параўна́цца

sich auf die fáule ~ légen — разм. ленава́цца, ло́дарнічаць

2) бок, накіру́нак

von állen ~n — з усі́х бако́ў

von der ~ her — з бо́ку

er hat sich etwas auf die ~ gelégt — у яго́ ёсць не́йкія зберажэ́нні

3) бок (характару, пытання і г.д.)

j-n von der bésten ~ kénnen* — ве́даць каго́-н. з ле́пшага бо́ку

4) бок (які дамаўляецца, непрыяцельскі)

ich von méiner ~ — я са свайго́ бо́ку, што даты́чыцца мяне́

auf séine ~ bríngen* — прыцягну́ць на свой бок

5) бок (лінія радства)

von mütterlicher ~ — з бо́ку ма́ці

6) старо́нка (кнігі, жыцця і да т.п.)