Verbum

Stück

n -(e)s, -e разм. тс. -en і - (як мера)

1) кава́лак; ча́стка

ein ábgebrochenes ~ — абло́мак

ein ábgehauenes ~ — абру́бак

ein ángesetztes ~ — надста́ўка

ein aufgenähtes ~ — нашыўка

ein ~ Land — кава́лак зямлі́

2) шту́ка (яек і г.д.); экземпля́р (калекцыі); ме́сца (багажу); галава́ (пры ўказанні на колькасць жывёл)

3) уры́вак (з кнігі, мовы і г.д.)

4) п’е́са

ein ~ gében* — ста́віць п’е́су

5) вайск. гарма́та

◊ sich in (táusend) ~e zerréißen* — разм. выпіна́цца [вылу́звацца] са ску́ры

sich für j-n in ~e réißen lássen* — стая́ць гаро́ю за каго́-н.

aus fréien Stücken — (до́бра) ахво́тна

gróße Stücke auf j-n hálten* — звя́зваць вялі́кія надзе́і з кім-н.

Not

f -, Nöte

1) неабхо́днасць, патрэ́ба, кра́йнасць

aus ~ — па неабхо́днасці

zur ~ — у кра́йнім вы́падку

mit knápper ~, mit Müh' und ~ — з вялі́кай ця́жкасцю, насі́лу, ледзь-ледзь

2) бе́днасць, гале́ча, няста́ча, лі́ха, бе́дства

j-m aus der ~ hélfen* — выруча́ць каго́-н. (з бяды́), дапамага́ць каму́-н. у бядзе́

in der ~ lében — жыць у няста́чы [гале́чы]

in ~ geráten* — тра́піць у бяду́

j-m séine ~ klágen — папла́кацца каму́-н., раскрыва́ць каму́-н. душу́

séine (líebe) ~ mit j-m, etw. (D) háben — мець мно́га кло́пату [адны́ турбо́ты] з кім-н., чым-н.

◊ ~ lehrt béten — ≅ не пры́йдзе трыво́га – не ўспо́мніш і Бо́га

~ kennt kein Gebót — бяда́ свае́ зако́ны пі́ша

ángehen

*

1.

vt

1) мець дачыне́нне (да каго-н.), даты́чыцца (чаго-н.)

was geht das dich an? — яка́я табе́ да гэ́тага спра́ва?

was mich ángeht… — што (да)ты́чыцца мяне́…

2) пачына́ць

éinen Streit ~ — пачына́ць спрэ́чку

2.

vi (s)

1) пачына́цца

die Schúle ist schon ángegangen — уро́кі (у шко́ле) ужо́ пачалі́ся

2) пачына́ць псава́цца [загніва́ць]

3) пуска́ць карані́

die Pflánze geht nicht an — раслі́на не прыжыва́ецца

4) загарля́ца, запа́львацца; уключа́цца (пра электрычнасць)

5) адзява́цца, нала́зіць (пра вопратку, абутак)

6)

das geht nicht an! — так не́льга!, гэ́та недапушча́льна!

das geht noch an — гэ́та яшчэ́ куды́ ні было́

wie geht das an? — як гэ́та мо́жа быць?

Licht

n

1) -(e)s святло́, асвятле́нне

~ máchen — разм. запалі́ць святло́

◊ das ~ der Welt erblícken — уба́чыць свет, нарадзі́цца

2) -(e)s перан. святло́, асвятле́нне

~ auf etw. (A) wérfen* — уне́сці я́снасць у што-н.

ans ~ bríngen* — выкрыва́ць, выяўля́ць

ans ~ kómmen* — выяўля́цца

j-n hínters ~ führen — ашука́ць каго́-н.

mir geht ein ~ auf — да мяне́ дайшло́, тут я разуме́ю

etw. ins réchte ~ stéllen [sétzen] — пра́вільна асвятлі́ць што-н.

3) pl -er агні́, аге́ньчыкі

die ~er der Gróßstadt — агні́ вялі́кага го́рада

4) -(e)s, -er i -e све́чка

5) -(e)s, -er свяці́ла, све́тач, ро́зум

sein ~ léuchten lássen* — блі́снуць [вы́значыцца] сваі́м ро́зумам

Recht

n -(e)s, -e

1) пра́ва, зако́н;

~ auf Árbeit пра́ва на пра́цу;

von ~s wégen на падста́ве зако́на;

~ háben мець ра́цыю;

j-m ~ gében* прызнава́ць чыр-н. справядлі́васць [пра́ўду, слу́шнасць];

wíder das ~ процізако́нна, супрацьзако́нна;

~ spréchen* судзі́ць, выно́сіць прыгаво́р [прысу́д];

j-m die bürgerlichen ~e áberkennen* пазба́віць каго́-н. грамадзя́нскіх право́ў;

álle ~e vórbehalten* без пра́ва перавыда́ння (надпіс на адвароце тытульнага ліста нямецкіх кніг);

im ~ sein мець ра́цыю; у адпаве́днасці з зако́нам;

das ~ mit Füßen tréten* зневажа́ць правы́

2) пра́ўда, слу́шнасць;

etw. zu [für] ~ erkénnen* лічы́ць што-н. пра́вільным [слу́шным]

◊ ~ muss doch ~ bléiben* зако́н ёсць зако́н;

wo nichts ist, hat auch der Káiser sein ~ verlóren ≅ як няма́, дык няма́

schief

1.

a

1) ко́сы, крывы́, нахі́льны

ein ~es Lächeln — ко́сая [крыва́я] усме́шка

ein ~es Gesícht máchen [zíehen*] — зрабі́ць нездаво́лены твар, ко́рчыць грыма́сы

auf die ~e Bahn geráten* [kómmen*] — каці́цца па нахі́льнай пло́скасці

~ und krumm wérden — зго́рбіцца (ад цяжкай працы)

2) фальшы́вы

ein ~er Vergléich — няўда́лае параўна́нне

in éiner ~ en Láge sein — быць у склада́ным [двухсэнсо́ўным] стано́вішчы

2.

adv ко́са, кры́ва (тс. перан.)

~ und krumm — ≅ ва ўсе бакі́, туды́ і сюды́, бязла́дна

◊ sich ~ láchen — кача́цца ад сме́ху

j-m etw. ~ néhmen* — пакрыўдзіцца на каго́-н. за што-н.

~ géhen* — не атры́млівацца

die Sáche wird ~ géhen — спра́ва ско́нчыцца дрэ́нна

~ gewíckelt — які́ памылцеца, які́ ўве́дзены ў зман

~ líegen* — разм. памыля́цца

~ tréten* — стапта́ць абу́так

zíehen

*

1.

vt

1) цягну́ць; валачы́

2) выця́гваць, выма́ць; выдзёргваць, вырыва́ць, дастава́ць

éinen Zahn ~ — вырыва́ць зуб

3) право́дзіць (лінію, баразну і г.д.)

4) прыця́гваць (каго-н. да ўдзелу ў чым-н.)

zur Verántwortung ~ — прыця́гваць да адка́знасці

5) гадава́ць, выхо́ўваць (дзіця); разво́дзіць (жывёл, расліны)

6) стро́іць (грымасу)

2.

vi

1) (s) ісці́, ру́хацца, цягну́цца (масай, гуртам)

die Ménschen zógen auf die Stráße — лю́дзі вы́йшлі на ву́ліцу

2) (s) пераязджа́ць (куды-н.); ляце́ць, пералята́ць (пра птушак)

3) цягну́ць, прадзіма́ць

der Ófen zieht — печ ма́е ця́гу

4) (mit D) шахм. рабі́ць ход

3.

(sich)

1) цягну́цца; распасціра́цца

2) (in A) праніка́ць (у што-н.)

3)

die Sáche zieht sich in die Länge — спра́ва заця́гваецца

vor

1.

prp (А – на пытанне «куды?», D – на пытанне «дзе», «калі»?)

1) пе́рад (у прасторавым значэнні)

ein Kilóméter ~ dem Dorf — адзі́н кіламе́тр да вёскі

~ das Tor géhen* — вы́йсці за варо́ты

~ sich (A) hin brúmmen — мармыта́ць сабе́ пад нос

2) пе́рад, да (у тэмпаральным значэнні)

~ Sónnenuntergang — пе́рад захо́дам со́нца

zehn Minúten ~ fünf — без дзесяці́ (хвілі́н) пяць

nicht ~ acht — не ране́й васьмі́

3) таму́ наза́д

~ drei — Jáhren тры гады́ таму́ наза́д

4) ад (аб прычыне)

~ Angst — ад стра́ху

5) ад (каго-н., чаго-н. – бараніць і г.д.)

~ etw. schützen [wárnen] — барані́ць [перасцерага́ць] ад чаго́-н.

6)

~ állem — перш за ўсё

2.

adv

~! — напе́рад!

nach wie ~ — па-ране́йшаму

Punkt

m -es, -e

1) кро́пка, пункт

éinen ~ sétzen [stéllen, máchen] — ста́віць кро́пку

2) (у спалучэнні з указаннем часу) ро́ўна, дакла́дна

~ vier Uhr — дакла́дна ў чаты́ры гадзі́ны

3) кро́пка (геаграфічная), ме́сца

4) пункт, арты́кул

~ für ~ — пункт за пу́нктам, арты́кул за арты́кулам

5) мо́мант, ме́сца

den wúnden ~ tréffen* — закрану́ць балю́чае ме́сца, закрану́ць за жыво́е

6) спарт. ачко́

~e hólen — набіра́ць ачкі́

~е búchen — ве́сці лік ачка́м

j-n nach ~en schlágen* — перамагчы́ каго́-н. па ачка́х

7) пыта́нне

an éinen kítzligen ~ kómmen* — закрану́ць казытлі́вае пыта́нне

◊ das ist ein ~ für sich — гэ́та асо́бая спра́ва

auf dem ~ sein [stéhen*] etw. zu tun — мець наме́р зрабі́ць што-н.

der spríngende ~ — гало́ўнае, су́тнасць спра́вы