Verbum

Macht

f -, Mächte

1) сі́ла, магу́тнасць, моц; уплыў; ула́да

die ~ der Gewóhnheit — cíла звы́чкі

die ~ gewínnen* — набы́ць ула́ду

j-m séine ~ fühlen lássen* — даць каму́-н. адчу́ць сваю́ ўла́ду

séine gánze ~ áufbieten* — пусці́ць у ход усю́ сваю́ ўла́ду

die ~ an sich (A) réißen* — захапі́ць ула́ду

an die ~ gelángen [kómmen*] — прыйсці́ да ўла́ды

an die ~ bríngen* — прыве́сці да ўла́ды

2) дзяржа́ва

die verbündeten Mächte — саю́зныя дзяржа́вы

3) во́йска, во́йскі

die bewáffnete ~ — узбро́еныя сі́лы

◊ ~ geht vor Recht — ≅ пра́ва на баку́ мо́цнага [ду́жага]

Míttel

n

1) -s, - сро́дак, спо́саб

mit állen ~n — усі́мі сро́дкамі; усяме́рна, усяля́к, як мага́

jédes ~ ist ihm Recht — ён не пагарджа́е [не грэ́буе] ніцкімі сро́дкамі

mit állen ~n éingreifen* — пусці́ць у ход усе́ сро́дкі

2) pl (матэрыя́льныя) сро́дкі; маёмасць, бага́цце

aus éigenen ~n — за свой [ула́сны] кошт

über gróße ~ verfügen — распараджа́цца вялі́кімі сро́дкамі

das geht über méine ~ hináus — ≅ гэ́та мне б’е па кішэ́ні

3) ле́кавы сро́дак, ляка́рства

schmérzstillendes [schmérzlinderndes] ~ — болесуцяша́льны сро́дак

fíeberstillendes ~ — гарачкапаніжа́льны сро́дак

4) матэм.

das arithmétische ~ — сярэ́дняе арыфметы́чнае

im ~ — у сярэ́днім

5) фіз. асяро́ддзе

bréchendes ~ — праламля́льнае асяро́ддзе

6) геал. слой, пласт

ármes ~ — бе́дная за́леж

édles ~ — бага́тая за́леж

táubes ~ — пуста́я за́леж [паро́да]

zíehen

*

1.

vt

1) цягну́ць; валачы́

2) выця́гваць, выма́ць; выдзёргваць, вырыва́ць, дастава́ць

éinen Zahn ~ — вырыва́ць зуб

3) право́дзіць (лінію, баразну і г.д.)

4) прыця́гваць (каго-н. да ўдзелу ў чым-н.)

zur Verántwortung ~ — прыця́гваць да адка́знасці

5) гадава́ць, выхо́ўваць (дзіця); разво́дзіць (жывёл, расліны)

6) стро́іць (грымасу)

2.

vi

1) (s) ісці́, ру́хацца, цягну́цца (масай, гуртам)

die Ménschen zógen auf die Stráße — лю́дзі вы́йшлі на ву́ліцу

2) (s) пераязджа́ць (куды-н.); ляце́ць, пералята́ць (пра птушак)

3) цягну́ць, прадзіма́ць

der Ófen zieht — печ ма́е ця́гу

4) (mit D) шахм. рабі́ць ход

3.

(sich)

1) цягну́цца; распасціра́цца

2) (in A) праніка́ць (у што-н.)

3)

die Sáche zieht sich in die Länge — спра́ва заця́гваецца

spíelen

vt, vi

1) гуля́ць

Ball ~ — гуля́ць у мя́ч(ык)

falsch ~ — разм. махлява́ць, ашу́кваць

j-m etw. aus der Та́sche — ~ разм. вы́цягнуць у каго́-н. што-н. з кішэ́ні

2) (і)гра́ць; выко́нваць

die érste Géige ~ — ігра́ць пе́ршую скры́пку (тс. перан.)

3) раздгрываць, прытвары́цца, прыкі́нуцца, стро́іць з сябе́

den (gróßen) Herrn ~ — ко́рчыць з сябе́ (ва́жнага) па́на

4) mit (D) жартава́ць [ба́віцца] (чым-н.)

er lässt nicht mit sich ~ — ён не дазвалце жартава́ць з сябе́

5) адбыва́цца, раздгрывацца

die Hándlung spielt in Berlín — дзе́янне [падзе́я] адбыва́ецца ў Берлі́не

6) гуля́ць, блішча́ць, пераліва́цца (пра каштоўныя камяні і г.д.)

ins Bläuliche ~ — мець сі́няе aдце́нне, адліва́ць сі́нім

díeser Diamánt spielt schön — гэ́ты брылья́нт чы́стай вады́

in állen Fárben ~ — пераліва́ць усі́мі ко́лерамі вясёлкі [ра́дугі]

séinen Witz ~ lássen* — выто́нчвацца ў во́стрых жа́ртах

sie ließ álle íhre Künste ~ — яна́ пусці́ла ў ход усе́ свае́ ча́ры

Wáffe

f -, -n

1) збро́я, узбрае́нне

blánke ~ — хало́дная збро́я

~n an Bord — карабе́льная збро́я

atomáre ~n — а́тамная збро́я

automátische ~n — аўтаматы́чная збро́я

hérkömmliche [konventionélle] ~n — звыча́йная збро́я

nukleáre [thermonukleáre] ~n — я́дзерная [тэрмая́дзерная] збро́я

schwére ~n — ця́жкая (пяхо́тная) збро́я

~n und Gerät — вайск. баява́я тэ́хніка

~ mit éingraviertem Námenszug — імянна́я збро́я

~n führen — змага́цца (са збро́яй у рука́х)

die ~n strécken [níederlegen] — скла́сці збро́ю, зда́цца, капітулі́раваць

mit den ~n klírren — бра́згаць збро́яй

únter die ~n tréten* — стаць пад ружжо́

von der ~ Gebráuch máchen — пусці́ць у ход [прымяні́ць] збро́ю

von den ~n stárrend — ≅ узбро́ены да зубо́ў

zu den ~n gréifen* — хапа́цца за збро́ю, падня́ць збро́ю

die ~ aus der Hand schlágen* — абяззбро́іць каго́-н., вы́біць збро́ю з рук у каго́-н.

die ~ gégen sich (A) selbst kéhren [wénden*] — пако́нчыць з сабо́ю, павярну́ць збро́ю супро́ць само́га сябе́

2) перан. збро́я

die géistige ~ — ідэалагі́чная зброя

3) род во́йскаў

Spiel

n -(e)s, -e

1) гульня́

sein ~ mit j-m háben — здзе́кавацца з каго́-н, жартава́ць з каго́-н.

etw. wie im ~ lérnen — навучы́цца чаму́-н. гулцючы [лёгка]

2) карт. гульня́

wer hat das ~? — чыц гульня́?

ich hábe drei ~e gemácht — я вы́йграў тры па́ртыі

3) спарт. гульня́, па́ртыя

das ~ ánpfeifen* [ábpfeifen*] — даць сігна́л на пача́так [кане́ц] гульні́ (футбол)

das ~ der Scháchmeister éndete remis — [rə'mi:] па́ртыя ша́хматных майстро́ў зако́нчылася ўнічыр

das ~ in die Hand bekómmen* — захапі́ць ініцыяты́ву ў гульні́

das ~ léiten — судзі́ць гульнр

wie steht das ~? — які́ лік (гульні́)?

4) тэатр. дзе́янне

5)

ein ~ Kárten — кало́да карт

6) тэх. зазо́р, свабо́дны ход

7) хвост (фазана)

◊ ein gewágtes ~ spíelen — ве́сці небяспе́чную гульню́

álles áufs ~ sétzen — перан. усё паста́віць на ка́рту

◊ die Hand im ~ háben — быць ублы́таным у што-н., удзе́льнічаць у чым-н.

viel aus dem ~ háben — рызыкава́ць мно́гім

der Téufel ist mit ihm im ~ — яго́ чорт спакусі́ў [падбі́ў]

Éhrgeiz ist dabéi im ~ — тут закра́нута славалю́бства

frei

1.

a

1) свабо́дны, во́льны, незале́жны

2) во́льны, незаня́ты, вака́нтны

die Strécke ist ~ — шлях свабо́дны

wir háben héute ~ — у нас сёння няма́ заня́ткаў (у школе)

etw. ~ máchen — вызваля́ць што-н.

die Stráße ~! — з даро́гі!

3) адкры́ты

únter ~em Hímmel — пад адкры́тым не́бам

4) свабо́дны, бесперашко́дны

~er Zútritt — свабо́дны до́ступ

5) бяспла́тны, дармавы́

~e Fahrt — бяспла́тны прае́зд

6) свабо́дны (von D – ад чаго-н.)

~ von Sórgen — без кло́пату

7)

ein ~er Berúf — свабо́дная прафе́сія

ein ~es Wort — шчы́рае сло́ва

ich bin so ~ — я дазвалцю сабе́, я бяру́ на сябе́ сме́ласць

◊ éiner Sáche ~en Lauf lássen* — не ўме́швацца ў ход спра́вы [падзе́i]

aus ~en Stúdi¦en — без прыму́су, па ўла́снай ініцыяты́ве

j-m ~e Hand lássen* — да́ць каму́-н. свабо́ду дзе́янняў

auf ~en Fuß sétzen — вы́зваліць (з-пад арышту)

aus ~em Ántrieb — добраахво́тна, дабраво́льна

2.

adv

1) свабо́дна

~ spréchen* — гавары́ць свабо́дна, імправізава́ць

2) во́льна

sich zu ~ benéhmen* — паво́дзіць сябе́ на́дта во́льна

3) шчы́ра, адкры́та, не то́ячыся

réden Sie nur ganz ~ — гавары́це, не саро́меючыся

sprich ~! — гавары́ сме́ла!

~ und óffen ságen — гавары́ць зусі́м адкры́та [не то́ячыся]

4) бяспла́тна, да́рма; камерц. фра́нка

~ ins Haus — камерц. з (бяспла́тнай) даста́ўкай на дом