Verbum

хіб назоўнік | мужчынскі род

1. Пярэдняя частка хрыбта свінні.

   • Самае тоўстае сала ў свінні на хібу.

2. Шчацінне на хрыбце.

3. Спінны плаўнік у рыбы.

4. пераноснае значэнне: Верхні край, грэбень чаго-н.

   • Х. страхі.
   • Х. хвалі.
   • Х. пракоса.

хіба​¹ назоўнік | жаночы род

1. Памылка, промах, недахоп.

   • Хібы ў рабоце.

2. Пра фізічны недахоп.

   • Х. яго была ў тым, што ён кульгаў.

хіба​² часціца

1. Ужыв. у пытальных сказах, якія выражаюць сумненне ў чым-н., недавер, здзіўленне чым-н. і па значэнню блізкія да слоў: няўжо, можа быць.

   • Х. ён ужо прыехаў?
   • Х. я не так сказаў?

2. Ужыв. у пытальных сказах для выказвання няўпэўненасці ў неабходнасці якога-н. дзеяння і блізка па значэнню словам: можа быць, не варта.

   • Х. мне паехаць туды?
   • Х. можна каго прымусіць рабіць што-небудзь?

3. (звычайна ў спалучэнні са словамі «толькі», «што»). Надае адценне абмежаванасці, дапушчэння, магчымасці чаго-н.

   • Х. толькі заўтра ён прыедзе.

хіба​³ злучнік

1. уступальна-абмежавальны: Ужыв. у спалучэнні са словамі «толькі», «што» і без іх для выражэння абмежавання ў значэнні: акрамя таго, што…; можа быць, толькі…

   • Вакол цішыня, х. толькі шпак засвішча.
   • Х. што мне туды пайсці.

2. умоўны: Ужыв. для выражэння супрацьпастаўлення з адценнем умоўнасці ў значэнні: калі не…, калі толькі не…

   • Работу закончым, х. толькі дождж перашкодзіць.

хіба​⁴ выклічнік

Ужыв. з пытальнай інтанацыяй і выражае сумненне, недавер.

• — Я вас ведаю. — Х.!

хібнасць назоўнік | жаночы род

1. гл. хібны.

2. Розніца паміж сапраўднай велічынёй чаго-н. і велічынёй, атрыманай пры вымярэнні; адхіленне ад зададзенай велічыні; недакладнасць.

   • Абсалютная х.
   • Адносная х.

хібіць дзеяслоў | размоўнае | незакончанае трыванне

1. Дапускаць пралікі, недакладнасці, рабіць памылкі.

2. пераноснае значэнне: Баяцца каго-н., губляцца перад кім-, чым-н.

   • Перад кім хібіў старшыня, дык гэта перад начальствам.

хілы прыметнік | размоўнае

Слабы, хваравіты.

• Хілае дзіця.
• Хілая расліна.

|| назоўнік: хіласць.

хіліцца дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Прыгінацца ўніз, нахіляцца, нагінацца.

   • Да вады хіліліся вербы.
   • Буйныя каласы хіліліся да зямлі.

2. Нахіляцца набок.

   • Судна пачало х. на той бок, дзе была прабоіна.

3. пераноснае значэнне: Набліжацца да чаго-н., да якой-н. мяжы. Кароткі снежаньскі дзень хіліўся к канцу.

   • Час хіліўся да восені.

4. пераноснае значэнне: Здавацца, пакарацца.

   • Не нам х. перад цяжкасцямі.

5. пераноснае значэнне: Накіроўвацца, ісці да чаго-н. (пра гутарку, справы, учынкі і пад.).

   • Было відавочна, куды хіляцца падзеі.
   • Справа хіліцца ў патрэбным напрамку.

6. Туліцца, гарнуцца да каго-н.

   • Хлопчык хіліўся да матулі.

7. пераноснае значэнне: Мець цягу, сімпатыю да каго-н.

   • Сын больш хіліўся да бацькі, чым да маці.

хіліць дзеяслоў | незакончанае трыванне

1. Прыгінаць уніз, нахіляць.

   • Вецер хіліць бярозку да зямлі.
   • Маці хіліць галаву над магілай сына.

2. Нахіляць набок.

   • Вецер хіліў лодку.

3. безасабовая форма: Ахопліваць, адольваць каго-н. (пра сон, дрымоту).

   • Яго хіліць сон.
   • Дзяцей хіліла на дрымоту.

4. пераноснае значэнне: Хіліцца, набліжацца да чаго-н.

   • Хіліла ўжо к вечару (безасабовая форма).

5. пераноснае значэнне: Накіроўваць да чаго-н. (думку, справу і пад.).

   • Было зразумела, куды ён хіліць гутарку.

6. пераноснае значэнне: Прыцягваць, вабіць; гарнуць, цягнуць.

   • Сумны настрой не хіліў да песень.
   • Яго хіліла да навукі (безасабовая форма).