ідэа́л, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -у. Тое, што складае вышэйшую мэту дзейнасці, імкненняў.

Агульначалавечыя ідэалы.

2. -у, чаго або які. Дасканалы ўзор чаго-н.

І. жаночай прыгажосці.

3. -а. Вышэйшае ўвасабленне якіх-н. якасцей, узор годнасці.

Гэты чалавек — мой і.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ідэа́л

‘вышэйшая мэта; узор чаго-н.’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ідэа́л ідэа́лы
Р. ідэа́лу ідэа́лаў
Д. ідэа́лу ідэа́лам
В. ідэа́л ідэа́лы
Т. ідэа́лам ідэа́ламі
М. ідэа́ле ідэа́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ідэа́л

‘асоба’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ідэа́л ідэа́лы
Р. ідэа́ла ідэа́лаў
Д. ідэа́лу ідэа́лам
В. ідэа́ла ідэа́лаў
Т. ідэа́лам ідэа́ламі
М. ідэа́ле ідэа́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ідэа́л м.

1. (род. ідэа́лу) в разн. знач. идеа́л;

і. хараства́ — идеа́л красоты́;

2. (род. ідэа́ла) (о ком-л.) идеа́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ідэа́л, ‑а і ‑у, м.

1. ‑у. Вышэйшая мэта, да якой імкнуцца людзі і якая кіруе іх дзейнасцю. Агульначалавечы ідэал. Высокія грамадскія ідэалы. □ [Нявідны] ведае і верыць у праўду новага ладу жыцця, таго ладу, за ідэалы якога змагаецца партыя камуністаў. Колас.

2. ‑у; чаго або які. Дасканалы ўзор чаго‑н. Ідэал шчасця. Ідэал прыгожага.

3. ‑а; чый. Пра таго, хто з’яўляецца для каго‑н. вышэйшым ўвасабленнем якіх‑н. якасцей, узорам годнасці. З прачытанай літаратуры Кася вынесла вобраз свайго ідэала — рыцара, князя, аб якім марыць. Карпюк.

[Фр. idéal.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ідэал

т. 7, с. 167

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ідэа́л м Ideál n -s, -e; Vórbild n -es, -er, Múster(bild) n (прыклад)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ідэа́л

(фр. idéal, ад гр. idea = паняцце)

1) вышэйшая мэта дзейнасці грамадства, асобы, мяжа імкненняў, жаданняў;

2) дасканалы, найлепшы ўзор (напр. і. чалавека).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Ідэа́л. Запазычанне пачатку XX ст. Фанетычная форма (адсутнасць дзекання) сведчыць хутчэй аб польск. (Гіст. лекс., 261; Гіст. мовы, 2, 144), чым аб рус. пасрэдніцтве (як Крукоўскі, Уплыў, 77; Гіст. лекс., 272), але націск. Польск. ideał з лац. idealis ’ідэальны’ (SWO, 295). За польск. пасрэдніцтва дзеяслова ідэалізава́ць суф. ‑аваць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ідэа́л

(фр. idéal, ад гр. idea = паняцце)

1) вышэйшая мэта дзейнасці грамадства, асобы, мяжа імкненняў, жаданняў;

2) дасканалы ўзор чаго-н. (напр. і. дабраты).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)