утрыма́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. утрыма́ю утрыма́ем
2-я ас. утрыма́еш утрыма́еце
3-я ас. утрыма́е утрыма́юць
Прошлы час
м. утрыма́ў утрыма́лі
ж. утрыма́ла
н. утрыма́ла
Загадны лад
2-я ас. утрыма́й утрыма́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час утрыма́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

утрыма́ць², -а́ю, -а́еш, -а́е; зак., каго (што).

Забяспечыць сродкамі для існавання, пракарміць.

|| незак. утры́мліваць, -аю, -аеш, -ае; наз. утры́мліванне, -я, н.

|| наз. утрыма́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

утрыма́ць¹, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. каго-што і чаго. Трымаючы, не даць упасці каму-, чаму-н.

Не ўтрымаў вясло ў руках.

2. што. Захаваць, зберагчы.

У. свае пазіцыі.

У. у памяці.

3. што. Пакінуць, не аддаць частку чаго-н. пры выплаце (афіц.).

У. дваццаць рублёў з зарплаты.

4. каго (што). Затрымаўшы, спыніць ці прымусіць застацца.

У такое надвор’е дзяцей у хаце не ўтрымаеш.

У. каня.

5. каго (што) ад чаго. Не даць зрабіць што-н.

У. ад неабдуманага ўчынку.

6. што і чаго. Не даць праявіцца чаму-н.

Слёз было не ў.

|| незак. утры́мліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. утры́мліванне, -я, н. (да 1, 2, 4 і 6 знач.) і утрыма́нне, -я, н. (да 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

утрыма́ць I сов., в разн. знач. удержа́ть; (о деньгах — ещё) вы́честь;

у. у рука́х ця́жкі груз — удержа́ть в рука́х тяжёлый груз;

яго́ не́льга ўтрыма́ць до́ма — его́ нельзя́ удержа́ть до́ма;

фу́рман не змог у. ко́ней — ку́чер не смог удержа́ть лошаде́й;

у. свае́ пазі́цыі — удержа́ть свои́ пози́ции;

у. у па́мяці — удержа́ть в па́мяти;

у. ад неабду́манага ўчы́нку — удержа́ть от необду́манного посту́пка;

у. сто ты́сяч рублёў з зарпла́ты — удержа́ть (вы́честь) сто ты́сяч рубле́й из зарпла́ты;

◊ на ланцугу́ не ўтрыма́ць — на цепи́ не удержа́ть

утрыма́ць II сов. (обеспечить средствами к существованию) прокорми́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

утрыма́ць ​1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

1. Трымаючы або падтрымліваючы, не даць упасці каму‑, чаму‑н. Рукі дрыжаць і не слухаюцца, не могуць утрымаць вясла. Ваданосаў. Дзяўчына хацела падняцца, каб выйсці з пакоя, але пабаялася, што ногі яе не ўтрымаюць, і засталася сядзець на месцы. Сіняўскі.

2. Спыніць, прыпыніць рух каго‑н.; стрымаць. Панця рвануўся бегчы, але бацька зноў утрымаў яго за крысо світкі. Кулакоўскі. Ганна цяжка дыхае, спрабуе ўскочыць, корчыцца, і мне з цяжкасцю ўдаецца ўтрымаць яе на ложку. Савіцкі.

3. Прымусіць застацца дзе‑н.; не адпусціць, затрымаць. — Уладзімір Мікалаевіч, прараба Мамкіну трэба ўтрымаць на будоўлі, — сказаў Мароз, прыгладжваючы касматыя сівыя бровы. — Утрымаць. Мыслівец. Язэп кінуў шапку на зямлю, сеў. Факт, утрымаць мінёраў ён не можа, не мае права. Другім яны не менш патрэбны. Асіпенка.

4. Стрымаць праяўленне якіх‑н. жаданняў, пачуццяў, учынкаў і пад. Ведаў.. [дзед], што варта каму-небудзь не ўтрымаць слязу, усхліпнуць, як не вытрымаюць і ўсе астатнія. Хадкевіч. Майстар глянуў на маёра: — Ваша знаёмая? Нешта ўтрымала Смірына ад прызнання. — Сваячка... Блізкая... Алешка.

5. Захаваць за сабой, не ўступіць каму‑н. іншаму. Утрымаць першынство. □ [Жанчына:] — А-а, зяцёк!.. Што ж [г]эта ты не ўтрымаў нявесту? Чыгрынаў. // Зберагчы ў памяці, не даць магчымасці знікнуць. — А памятаеш, дзе мы з табою ўпершыню спаткаліся? — пытаўся Валошын. [Купрыянаў:] — Шмат год прайшло, хіба ўсё ўтрымаеш у галаве... Гурскі. // Не здаць непрыяцелю пазіцыю, крэпасць, горад і пад. Палякі намагаліся з усіх сіл, каб адбіць атаку і ўтрымаць свае пазіцыі. Колас.

6. Вылічыць, не выплаціць (якой‑н. сумы). Утрымаць пяць рублёў з зарплаты.

•••

На ланцугу не ўтрымаць — сілай не ўтрымаць.

утрыма́ць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.

Забяспечыць сродкамі для існавання, пракарміць. [Косця:] — Бацька распрадаўся зусім, а ўтрымаць мяне ў гімназіі не здолеў. Карпюк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

утрыма́ць​II гл. утрымліваць ІІ

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

утрыма́ць​I (не выпусціць, захаваць) hálten* vt, fésthalten* аддз. vt; béibehalten* vt, bewáhren vt;

утрыма́ць у па́мяці behálten* vt, im Gedächtnis bewáhren [behálten*];

утрыма́ць пазі́цыю вайск. die Stéllung beháupten;

2. (стрымаць; падавіць) zurückhalten* vt, unterdrücken vt; bändigen vt, zähmen vt; (утаймаваць);

яе́ нічы́м не ўтрыма́еш sie kann nichts hálten; da hálten sie kéine zehn Pférde (разм.);

3. (вылічваць) ábziehen* vt, zurückbehalten* vt; éinbehalten* vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

утрыма́ны уде́ржанный; вы́чтенный; см. утрыма́ць I

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упо́мніць, -ню, -ніш, -ніць; зак., каго-што (разм.).

Запомніць, утрымаць у памяці.

Дзе ты ўсё ўпомніш.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

удзе́ржыць

‘утрымаць каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. удзе́ржу удзе́ржым
2-я ас. удзе́ржыш удзе́ржыце
3-я ас. удзе́ржыць удзе́ржаць
Прошлы час
м. удзе́ржыў удзе́ржылі
ж. удзе́ржыла
н. удзе́ржыла
Дзеепрыслоўе
прош. час удзе́ржыўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)