утвары́ць, -вару́, -во́рыш, -во́рыць; -во́раны; зак., што.

1. Стварыць сабой, выклікаць сабой узнікненне чаго-н.

Лініі ўтварылі прамы вугал.

Вада ўтварыла ў зямлі паглыбленне.

2. Арганізаваць, заснаваць.

У. ваенна-палітычны саюз.

3. Зрабіць што-н. нечаканае, непажаданае, напракудзіць (разм.).

Ай, што вы, дзеці, тут утварылі!

|| незак. утвара́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. утварэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

утвары́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. утвару́ утво́рым
2-я ас. утво́рыш утво́рыце
3-я ас. утво́рыць утво́раць
Прошлы час
м. утвары́ў утвары́лі
ж. утвары́ла
н. утвары́ла
Загадны лад
2-я ас. утвары́ утвары́це
Дзеепрыслоўе
прош. час утвары́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

утвары́ць сов., в разн. знач. образова́ть;

у. прамы́ ву́гал — образова́ть прямо́й у́гол;

рака́ ўтвары́ла дугу́ — река́ образова́ла дугу́;

у. вае́нна-паліты́чны саю́з — образова́ть вое́нно-полити́ческий сою́з;

у. камі́сію — образова́ть коми́ссию

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

утвары́ць, утвару, утворыш, утворыць; зак., што.

1. Надаўшы адпаведную форму, будову, выгляд, стварыць што‑н. Утварыць прамы вугал. □ Кусты спляліся і ўтварылі жывую вечназялёную агароджу, за якой стаялі вялікія дрэвы і маленькія блакітныя домікі атэля. Шамякін. Прарваўшы фронт, легіянеры абышлі Вільню і ўтварылі вакол горада агнявую падкову. Мехаў. // Выклікаць з’яўленне, узнікненне чаго‑н. На паверхні скалы вада ў гарачай крыніцы ўтварыла паглыбленне, якое мае форму.. сапраўднага катла. Матрунёнак.

2. Заснаваць, сфарміраваць што‑н.; арганізаваць. Пасля перамогі Кастрычніка працоўныя розных нацый нашай краіны ўтварылі ваенна-палітычны саюз, які адыграў велізарную ролю ў разгроме ворагаў Савецкай рэспублікі. «Звязда». У другой палавіне зімы настаўнік аддзяліў лепшую групу вучняў і ўтварыў чацвёрты клас. Кулакоўскі. З-пад ярма краіну Вызваліў маю І з рэспублік вольных Утварыў [Ленін] Саюз. Глебка.

3. Разм. Зрабіць што‑н. нечаканае, непажаданае; напракудзіць. [Кулік:] — Звальняць не будзем — будзем судзіць. Так-так, судзіць, калі хоць яшчэ што такое ўтворыш. Кірэйчык. Маці магла такое ўтварыць, што потым на вуліцу не пакажашся. Сіняўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

утвара́ць, утвары́ць blden vt, gestlten vt; schffen* vt (стварыць); gründen vt, begründen vt, stften vt (заснаваць); insetzen vt (камісію і г. д.)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

утво́раны в разн. знач. образо́ванный; см. утвары́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

утвара́ць несов., в разн. знач. образо́вывать; см. утвары́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

накарэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -э́е; зак. (разм.).

Засохшы, утварыць корку.

На ране накарэў струп.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

раствары́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -во́рыцца; зак.

Утварыць у злучэнні з вадкасцю аднародную сумесь.

|| незак. раствара́цца, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

утварэ́нне, -я, н.

1. гл. утварыцца, утварыць.

2. мн. -і, -яў. Тое, што ўтварылася з чаго-н.

Тлушчавыя ўтварэнні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)