уве́рх

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
уве́рх - -

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

уве́рх, прысл.

1. У вышыню, увысь; у напрамку да верхняй часткі чаго-н.

Полымя ўзвіваецца ў.

Сцежка вяла ў. на ўзгорак.

2. Унутраным бокам наверх ці ніжняй часткай прадмета ўгору.

Вывернуць кажух у. шэрсцю.

На беразе ляжала лодка ў. дном.

3. У напрамку да вытоку ракі, супраць цячэння.

У. па Дняпры.

◊

Уверх дном (разм.) — не так, як трэба (пра ход спраў, парушэнне звычайнага парадку).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

уве́рх нареч., в разн. знач. вверх;

у. па рацэ́ — вверх по реке́;

на бе́разе ляжа́ла ло́дка, паве́рнутая ўверх дном — на берегу́ лежа́ла ло́дка, повёрнутая вверх дном;

◊ перавярну́ць усё ўверх дном — переверну́ть всё вверх дном

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

уве́рх, прысл.

1. У вышыню, угору; увысь; проціл. уніз. Струнамі гудуць правады, прагнае полымя шалёна ўзвіваецца ўверх. Лынькоў. Туман ірвануўся ўверх. Бядуля. // У напрамку да верхняй часткі чаго‑н. Перамагаючы страх, я пачынаю карабкацца па сцяне. Але ногі мае коўзаюцца, рукі зрываюцца, і хутка я лячу ўніз .. — Пачакай, — кажу я, — дай злаўчыцца. Зноў карабкаюся ўверх. Якімовіч.

2. (звычайна ў спалучэнні з наз. у Т). Унутраным бокам наверх, ніжняй часткай прадмета ўгору. Міхась скінуў кажух, вывернуў уверх шэрсцю і накінуў на сябе. Колас. [Рыбацкая лодка] не была прыкута, а ляжала ў кустах, перавернутая ўверх дном. Шамякін.

3. У напрамку да вытоку, вярхоўя ракі, супраць цячэння. Буксір узяў курс уверх па рацэ. «Маладосць». Дзіцячы гоман і плёскат вады чуўся .. далей, уверх па рэчцы. Брыль. — Дзядзька Мікола, — кажа [Настасся Ніліпаўна] старому, — не ўніз, а ўверх плывём. Бялевіч.

•••

Перавярнуцца ўверх дном гл. перавярнуцца.

Перавярнуць уверх дном гл. перавярнуць.

Уверх дном — не так, як трэба (ісці, пайсці і пад.) — пра ход спраў, парушэнне звычайнага парадку. [Марыля:] Як вярнуўся малады паніч недзе з далёкага краю, з навук, дык усё пайшло ўверх дном. Купала.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уве́рх прысл. nach óben; heráuf (у напрамку да таго, хто гаворыць); hináuf (у напрамку ад таго, хто гаворыць);

падня́ць уве́рх heráufheben* vt; hináufheben* vt; empórheben* vt;

уве́рх па рацэ́ flússauf(wärts), strómauf(wärts);

◊

ру́кі ўве́рх! Hände hoch!

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

увышыню́, прысл.

Уверх, угару.

Дубок падняўся ў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ві́ра². выкл.

У мове будаўнікоў, партовых грузчыкаў і інш.: падымай уверх!; проціл. майна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

upside down

1) уве́рх спо́дам, уве́рх дно́м; дагары́ нага́мі

2) у по́ўным непара́дку

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

усплёснуць, -ну, -неш, -не; -ні́; зак.

Плёснуць, з шумам узняць уверх (ваду, вадкасць).

Рыба ўсплёснула ў рацэ.

|| незак. усплёскваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вверх нареч.

1. (на высоту) угару́, уго́ру; (кверху) дагары́;

ру́ки вверх! ру́кі ўго́ру!;

2. (к истоку) уве́рх;

вверх по тече́нию уве́рх па цячэ́нні;

◊

вверх дном дагары́ нага́мі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)