Verbum

анлайнавы слоўнік

Туро́к

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

	адз.
Н.	Туро́к
Р.	Турка́
Д.	Турку́
В.	Туро́к
Т.	Турко́м
М.	Турку́

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

туро́к

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

	адз.	мн.
Н.	туро́к	туркі́
Р.	турка́	турко́ў
Д.	турку́	турка́м
В.	туро́к	туркі́
Т.	турко́м	турка́мі
М.	турку́	турка́х

Крыніцы: piskunou2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ту́рок ту́рак, -рка м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

туро́к, ‑рка́, м.

Абл. Туркаўка. Калі ўвесь астатні хор пеўчых замаўкаў, [салавей] смялеў, але толькі да той хвіліны, пакуль яго не перабіваў турок, з асалодай буркуючы на леташнім гняздзе. Карамазаў. Дзесьці залівалася баязліва жаўна, ды ў вербалозах цяжка стагнаў турок. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Туро́к ₁ ‘юрок або цыганчык — гульня і конусападобная цацка, якая круціцца на спічастым канцы, падганяецца маленькім (з тоненькага раменьчыка) бізунком’ (Нас., Яруш., Гарэц., Байк. і Некр.). Відаць, да тураць, туры́ць ‘хутка ганяць’, гл. Насовіч (644) тлумачыць паходжанне гэтага слова гукаперайманнем.

Туро́к ₂ ‘закавулак’ (Бяльк.), ‘тупік, вуліца паміж хатамі’ (Растарг., Пал.), ‘вузкая прастора паміж печчу і сцяной, запечак’ (касцюк., ЛА, 4; слаўг., ЛА, 5). Параўн. укр. дыял. туро́к ‘заліў на рэчцы’ (Чарапанава, Геогр.). Не зусім ясна. Магчыма, звязана з турыць ‘заганяць, запіхваць’, гл.

Туро́к ₃ ‘дзікі голуб-туркаўка, Columbia turtur’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт.), слова перадае крык туркаўкі (галубкі). Гукапераймальнае ўтварэнне, параўн. таксама ту́ркаўка ₁, ту́рчык (гл.).

Туро́к ₄ ‘мядзведка, Glottotalpa vulg. hatr. ’ (Жд. 1, Рэг. сл. Віц., Сл. ПЗБ). Гукапераймальнага паходжання, параўн. таксама турчок, туркаўка ₂ (гл.). Параўн. ілюстрацыю: турок — рыжэнькі, у зямлі тырчыць, турчыць ноччу на двары (Сл. ПЗБ).

Туро́к ₅ ‘конік (насякомае)’ (Рэг. сл. Віц.). Гукапераймальнае ўтварэнне. Сюды ж, відаць, туро́к ‘жарабя’ (круп., Полымя, 1980, 8, 254), ‘падзыўная назва жарабяці’ (Мова Сен.). Ласкальна ад назвы насякомага?

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тупі́к ‘глухі канец вуліцы’, ‘безвыходнае становішча’ (ТСБМ), ‘глухая вулачка’ (Вруб.). З рус. тупи́к ‘тс’, параўн. турок ‘тс’, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

synogarlica

ж. заал. турок (Streptopelia decaocto decaocto)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

turkawka

ж. заал. турок (Sreptopelia turtur L.)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

падпераза́цца, ‑перажуся, ‑пяражашся, ‑пяражацца; зак.

Падперазаць сябе. Васіль Бусыга расчасаў акуратна чорную бараду, адзеў кажух чорнага вырабу, дагнаны да стану, падперазаўся шырокім пышным поясам. Колас. Турок закінуў на спіну вінтоўку, на хаду падперазаўся. Быкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

turtledove

[ˈtɜ:rtəldʌv]

1) туро́к -ка́ m.

2) галу́бка f.

3) каха́ны -ага m., каха́ная f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)